Economie zonder groei

"Als iedereen naakt en tevreden rondloopt, is groei niet nodig", grapt Christoph Schneider, hoofd van de afdeling economisch beleid van de WKO. Wat er achter deze verklaring schuilt: de behoeften van mensen stoppen niet en zijn voortdurend geëvolueerd. Niet alleen de drang naar meer en meer goederen en diensten, maar ook het verlangen naar nieuwe dingen drijven de groei aan. Voeg daar het verlangen naar keuze in het leven aan toe. "Hoewel we bijna altijd alleen schnitzel in de taverne eten, willen we toch schapenkaasballen in spek op het menu", zegt Schneider.
Dus zolang er groeiende vraag naar rijkdom is, is groei zo lang noodzakelijk. Voorbeelden hiervan zijn hogere lonen, krachtiger smartphones en zelfs meer lagen spek dan schapenkaas.

Een goed leven voor iedereen?
Globalisering of afscherming? Vrije handel, ja of nee? Op het congres "Good Life for All", rond 140 internationale experts uit de wetenschap, het maatschappelijk middenveld, belangengroepen, politiek en het bedrijfsleven besproken met een aantal 1.000-deelnemers aan de conferentie.
"Het gaat over het gronden van globalisering en het weer" manoeuvreren "van de ruimte met emancipatorische economische regionalisering. Maar we hebben beide nodig: autonomie en kosmopolitisme - een thuisland-gerelateerd kosmopolitisme, "zei Andreas Novy, hoofd van het instituut voor multi-level governance en ontwikkeling bij de WU.
Naast nieuwe antwoorden op de uitdagingen van de globalisering, zou het echter ook een onderzoek moeten doen naar de gevaren die het met zich meebrengt: "Echte vooruitgang vereist geen nee zeggen tegen een ontwikkeling die bovenal mondiale ongelijkheid en ecologische problemen veroorzaakt", zegt professor Jean Marc Fontan van de Universiteit van Montreal.

Groei in het bloed

Maar wat is economische groei eigenlijk? In aantallen is het de toename van het bruto binnenlands product. Simpel gezegd, het is de som van alle lonen in een land. Hoe hoger loonbedrijven hun werknemers betalen, hoe beter ze zijn. Want hoe meer je verdient, hoe vaker je naar de herberg gaat. Dit verhoogt op zijn beurt de omzet van de bedrijven. De gasten bestellen vaak de dure schapenkaasballen.

De pols van het kapitalisme

Groei is dus het bloed in de aderen van het kapitalisme. Zonder groei zou ons systeem op de knieën gaan, omdat bedrijven voortdurend met elkaar concurreren. Ze kunnen alleen overleven als ze groter en beter worden. "Als een bedrijf elk jaar dezelfde verkoop maakt, kan het geen salarissen aanbieden aan zijn werknemers. Daarom neemt de collectieve overeenkomst toe tijdens de economische crisis, waarin in sommige industrieën geen groei heeft plaatsgevonden, die onverantwoord was ", waarschuwt Schneider achteraf. Op de korte termijn werden hogere loonkosten gecompenseerd door besparingen in onderzoek en ontwikkeling. Een gevaarlijke onderneming op de lange termijn, omdat innovaties eronder lijden. De droom van de tweede laag bacon rond de kaas komt in de verte, omdat de productiviteit niet toeneemt. De herbergier investeert niet in een spekwikkel, dus zijn koks kunnen meer schapenkaas inruimen voor meer gasten in minder tijd. Tussentijdse conclusie: als we meer willen verdienen en dus meer welvaart willen genieten, moet de omzet van de bedrijven groeien.

Van spek tot magere pensioenen

Zodat de gepensioneerden de steeds duurdere Schnitzel kunnen betalen, moeten hun pensioenen stijgen. Bovendien komen er steeds meer gepensioneerden bij, de sleutelwoordverouderingsmaatschappij. Zonder economische groei zullen pensioenen binnenkort voldoende zijn voor een krokante soep. "Zonder economische groei zouden sociale voordelen niet stijgen in een economie", benadrukt Schneider. Hoewel de staat kan schieten (wat het al ongeveer een derde van de pensioenen doet), maar niet oneindig.

Het nulgroeiscenario

De economie van Oostenrijk zal dit jaar naar verwachting groeien met 1,5-percentages, net zoveel als vorig jaar. Geen reden voor euforie, maar ook niemand om te treuren, want 2013 GDP groeide helemaal niet. Ervan uitgaande dat het gestopt bij nul, hoe lang zou ons systeem redelijk stabiel blijven? "Maximaal één legislatuurperiode van de overheid, wat overeenkomt met een conjunctuurcyclus", schat Schneider vaag.
En dan, na ongeveer vijf jaar stagnatie, gaat het snel bergafwaarts. Meteen staat de angst onder de arbeiders op het punt de baan te verliezen. De gevolgen: mensen verbruiken minder en besparen meer. Een bezoek aan de herberg wordt een zeldzaamheid. Minder consumptie treft de meest arbeidsintensieve dienstensector, die goed is voor bijna driekwart van het bbp. Dit gedraagt ​​zich als een turbo in de vicieuze cirkel, wat leidt tot een nog hogere werkloosheid.
Dat was het verhaal van het kapitalisme. Maar in theorie is het ook anders.

Geen stopknop in zicht

"Stop met drukken op dit moment is niet mogelijk omdat ons systeem is ontworpen voor innovatie en groei," zegt Julianna Fehlinger, activist en voormalig voorzitter van de globalisatiekritieke NGO "Attac". Deze internationaal actieve organisatie bevordert onder andere meer sociale rechtvaardigheid en is geen voorstander van maximale groei. Een enkele persoon kan echter de nulgroeimodus niet starten, maar moet tegelijkertijd door alle gebieden gaan: privé, zakelijk, staat. Zelfs een enkele economie kan niet aan de groei ontsnappen, omdat globalisering de concurrentie internationaal maakt. Om van de groei af te zien, zou daarom de hele wereld bij elkaar moeten worden getrokken. Utopia? Yes!
Maar de ideologie van de economie na de groei is niet zo radicaal. Het verwijst naar een economie zonder bbp-groei, maar zonder in te boeten op rijkdom. Het versterken van de lokale en regionale zelfredzaamheid en het verminderen van de geglobaliseerde industrie zijn de ingrediënten van dit recept.

Een goed voorbeeld van regionale zelfvoorziening is de landbouw. Activist Fehlinger heeft als een zelfexperiment twee jaar op een boerderij geleefd om uit eerste hand de voedselsoevereiniteit te ervaren. Daar heeft de gemeenschap die op de boerderij leeft gebruik gemaakt van het model van solidariteitseconomie: gemeenschappelijk fonds, elk werk is even waardevol - of het nu buiten het veld is of thuis in de keuken. Haar conclusie: "Landbouw is aantrekkelijk, hoewel er veel werk achter zit. Als er meer mensen boerderijen zouden bedrijven, zou minder argar industrie nodig zijn. " Groei in de landbouw betekent sociale en ecologische exploitatie, omdat het de kleinschalige landbouw vernietigt. De hoge prijsdruk maakt kleine boerderijen moeilijk winstgevend.

Maar de wereld is niet alleen boerderijen. "Je moet op alle gebieden buiten het kapitalistische marktmodel denken", zegt Fehlinger. Een voorbeeld is "zelfbeheerde bedrijven". Deze bedrijven zonder bevel zijn in handen van de arbeiders die hen democratisch leiden. Dat wil zeggen, de werknemers hoeven niet de salarissen van het management te verdienen, maar alleen hun eigen personeel. Dit model is onder meer tot stand gekomen na het staatsfaillissement van Argentinië rond het millennium. Echter, met gematigd succes, omdat het in de praktijk niet op alle bedrijven kan worden toegepast. Maar laten we verder gaan met het idee van zelfbeheerde bedrijven.

Solidaire economie

Ze staan ​​onder het dak van de 'solidaire economie'. Dit is een zeer breed concept, dat onder meer sociaal rechtvaardig en ecologisch denken omvat, zonder overproductie. "Sociale economie is het doel van een systeem zonder groei, omdat markteconomie ongelijkheid creëert", zegt Fehlinger. Voorbeeld: ondanks de bbp-groei is het reële statistische inkomen in Oostenrijk de afgelopen jaren niet gestegen. "De gemiddelde consument heeft niets van groei", bekritiseert Fehlinger. Een van de redenen hiervoor is het toenemende aantal deeltijdbanen.
In de solidaire economie is groei niet het leidmotief, maar heel goed mogelijk. De menselijke behoeften moeten echter verschuiven. In plaats van een snelle auto is het dan de behoefte aan mobiliteit. Weg van het materiaal naar het verlangen naar meer onderwijs, cultuur en politieke participatie.

Op dit moment zitten we in een vicieuze cirkel. "Bedrijven zeggen dat ze zijn afgestemd op de behoeften van mensen en ze genereren ze zelf door te adverteren", zegt Fehlinger. Verschillende bedrijven handelen anders in het idee van een solidaire economie. Bestaande voorbeelden zijn bedrijven die solidaire landbouw implementeren. Verworven aandelen worden gebruikt om de landbouwproductie voor de boer te financieren en tegelijkertijd de aankoop te garanderen. Dit elimineert overschotten. Tegelijkertijd dragen de aandeelhouders ook de risico's als bijvoorbeeld hagel het gewas van Fisole vernietigt.

Groene groei door reparatie

De groeicriticus, WU-hoogleraar en voorzitter van de 'Green Educational Workshop', Andreas Novy, heeft een duidelijke stelling: "Groei leidt tot uitbuiting van mens en natuur." Hij roept op tot een groene, duurzame groei en een "beschaving van het goede leven". Regionale productie- en consumptiestructuren, kortere werktijden en een hulpbronnenbesparende hersteleconomie staan ​​op de voorgrond. De hoogste prioriteit is de bescheidenheid van mensen in plaats van hebzucht.
Digitalisering en automatisering zouden volgens Novy een enorme vermindering van de werktijd mogelijk maken. Hierdoor blijft er meer tijd over voor activiteiten op sociaal gebied, zoals ouderenzorg en reparatie van apparatuur. "We werken niet", voegt hij eraan toe. Zelfs als het bbp niet groeit, betekent dat niet dat er geen stijgende lonen zijn. Integendeel. "Het repareren van een wasmachine kost geld, dat op zijn beurt naar gespecialiseerde vakmensen stroomt", legt de econoom uit. Tegelijkertijd hoeft er geen nieuw exemplaar voor de gerepareerde machine te worden gemaakt. Het productievolume van bedrijven zou daarom afnemen. "De ene groeit, terwijl de anderen krimpen", vat Novy het samen.
Groene groei betekent innovatie en ontwikkeling zonder exploitatie. Novy: "Technologie verhoogt de efficiëntie van het gebruik van hulpbronnen, bijvoorbeeld wanneer afvalwarmte van industriële installaties wordt gebruikt voor verwarming." Natuurlijk werkt dit proefschrift niet, omdat technologie alleen maar een bijdrage kan leveren. Novy pleit voor een nieuwe organisatie van de economie. "We moeten afscheid nemen van het concurrentiemodel, want dat is de grootste groeifactor." Momenteel leidt groei tot overproductie met een wegwerpcultuur.
De uitweg uit de groei-waan is moeilijk, omdat machtsstructuren moeten worden opgedeeld. "Waarom is VW bijvoorbeeld terughoudend om elektrische auto's te ontwikkelen? Omdat het bedrijf minder zou verdienen, "zegt de groeifacteur.

Foto / Video: Shutterstock.