Veronika Janyrova
"Een wereldparlement dat alle leden van de wereldgemeenschap - en dat zijn alle mensen - in staat stelt om betrokken te zijn bij beslissingen van wereldwijde betekenis."
Andreas Bummel, medeoprichter en coördinator van de UNPA
De impact van globalisering op onze democratieën kan nauwelijks worden onderschat. Het staat meer en meer machtssferen toe om weg te komen van de natiestaat. Politieke wetenschappers zijn getuige van een snelle toename van internationale organisaties en netwerken die wereldwijd opereren en aanzienlijke politieke macht uitoefenen buiten de natiestaat. Maar: is dat slecht of misschien zelfs wenselijk?
Politicoloog januari Aart Scholte van de Universiteit van Warwick spreekt in dit verband van "talloze formele maatregelen, informele normen en universele discours om mondiale verhoudingen te regelen [...] die worden uitgevoerd door complexe netwerken." Deze netwerken bestaan uit nationale staten, internationale organisaties, mondiale instellingen, substatelijke agentschappen en niet-statelijke actoren zoals NGO's of bedrijven.
Beleidsbeslissingen worden in toenemende mate genomen binnen transnationale organen en soms zelfs zonder de goedkeuring van nationale parlementen of zelfs in strijd met nationale regelgeving.
Een van de bekendste en meest krachtige zijn ongeveer G20 een "informele discussie platform" van 20 meest ontwikkelde industriële landen, wat neerkomt op een totaal 85 procent van de wereldwijde economische productie en tweederde van de wereldbevolking. De Europese Unie vertegenwoordigt daarentegen 23 procent van de wereldwijde economische productie en zeven procent van de wereldbevolking. In het Internationaal Monetair Fonds en de Wereldbank, op zijn beurt, is verantwoordelijk voor de gehele wereld met 189 lidstaten bijna even goed als bij de World Trade Organization (90 procent van de wereldbevolking, 97 procent van de wereldwijde economische output). Binnen deze transnationale organen vinden steeds vaker baanbrekende beleidsbeslissingen plaats, en soms zonder de goedkeuring van de nationale parlementen of zelfs niet in overeenstemming met de nationale (sociale, economische, gezondheids-) regelgeving. Hoewel deze beslissingen soms een grote invloed kunnen hebben op nationale aangelegenheden, hebben de meeste nationale staten over het algemeen geen enkele mogelijkheid om ze te beïnvloeden, laat staan ze te beheersen. Dit besteedt op vele manieren nationale soevereiniteit uit en ondermijnt het democratische beginsel van zelfbeschikking.
Veel macht, geen legitimiteit
Internationale organisaties weerspiegelen grotendeels de heersende machtsverhoudingen en belangen van hun (dominante) leden. Dit is met name duidelijk en dodelijk, bijvoorbeeld in het veto van de VN-Veiligheidsraad, wat betekent dat Rusland, de VS en China elkaar blokkeren, waardoor zowel de oplossing van internationale conflicten als een hervorming van de Verenigde Naties zelf wordt voorkomen. Last but not least, hangt het vermogen van de VN om te handelen eenvoudigweg af van de contributies van haar (sterkste) leden. De kritiek van internationale organisaties is even divers als gepassioneerd. Maar vooral is één ding van belang hier: hun democratische legitimiteit. Hoewel dit vaak wordt geëist en geprezen, maar zelden serieus wordt geïmplementeerd. "In veel gevallen reageren internationale organisaties op kritiek door hun procedures te wijzigen, met name door zich open te stellen voor NGO's en de transparantie van hun werk te vergroten. Of dit gezien kan worden als een uiting van een beginnende democratisering, valt echter nog te bezien ", zegt de beleidsprofessor Michael Zürn van het Wissenschaftszentrum Berlin.
Professor Zürn doet al jaren onderzoek naar internationale organisaties en observeert hun toenemende politisering. Meer en meer mensen verwacht gewoon op mondiaal niveau antwoorden en oplossingen voor de problemen van onze tijd: "Onderzoek toont aan dat, hoewel er steeds meer kritiek van internationale organisaties zoals de Europese Unie en de Verenigde Naties, terwijl ze tegelijkertijd meer en meer belang gehecht te geven", zei Zürn ,
Wereldregering en wereldwijde democratie
Sinds enkele jaren is deze politieke globalisering ook van invloed geweest op het academisch discours over hoe onze democratieën de vluchtige machtssferen kunnen inhalen. Is het nodig om de democratie te globaliseren om de globalisering te democratiseren? "Niet helemaal", zegt Jürgen Neyer, hoogleraar internationale politiek aan de Europese Universiteit Viadrina en auteur van het boek "Global Democracy". "Het is zeker waar dat de politieke structuren van de democratie vandaag de individuele natiestaat moeten ontgroeien. Dat betekent echter niet de democratische wereldstaat. "Integendeel, volgens professor Neyer moet men streven naar een institutioneel ontworpen inclusief discours tussen democratische samenlevingen.
Mathias Koenig-Archibugi, een professor aan de London School of Economics and Political Sciences, waarschuwt ook voor een wereldregering. Omdat dit gemakkelijk een 'mondiale tirannie' zou kunnen worden of zichzelf als een instrument in de handen van sommige machtige regeringen zou kunnen bevinden.
Politicoloog Jan Aart Scholte van de Universiteit van Warwick identificeert twee dominante theorieën voor het ontwikkelen van een mondiale democratie: een ervan is multilateralisme. Er wordt van uitgegaan dat mondiale democratie het best kan worden ontwikkeld door multilaterale samenwerking tussen democratische natiestaten. De tweede benadering is kosmopolitisme. Dit heeft tot doel de democratische instellingen van de (westerse) nationale staat (bourgeoisie, parlement, regering, enz.) Op een mondiaal niveau te brengen, of ze daar te repliceren.
Het Democratische Wereld Parlement
Het discours over wereldwijde democratie vindt echter niet alleen plaats op academisch gebied. Het initiatief "Democratie zonder grenzen" (voorheen: Committee for a Democratic UN), rond 1.500-parlementsleden en meer dan 250 NGO's over de hele wereld hebben zich aangesloten. En zij geniet (volgens haar eigen verklaringen) de steun van het Europees Parlement, het pan-Afrikaanse parlement en het Latijns-Amerikaanse parlement.
Sinds 2003 werkt het initiatief voor een wereldparlement dat is opgericht als een parlementaire vergadering van de Verenigde Naties (UNPA). "Een wereldparlement dat alle leden van de wereldgemeenschap - en dat zijn alle mensen - in staat stelt om betrokken te zijn bij beslissingen van mondiale betekenis", zegt Andreas Bummel, medeoprichter en coördinator van de UNPA-campagne. Het uitgangspunt is het besef dat de nationale parlementen van vandaag simpelweg niet veel uitdagingen aankunnen. Voor Andreas Bummel en zijn kameraad Jo Leinen zou een wereldparlement in fasen kunnen worden opgebouwd: aanvankelijk konden de staten kiezen of hun UNPA-leden afkomstig zijn van nationale of regionale parlementen of direct worden gekozen. De UNPA zou in eerste instantie optreden als adviesorgaan. Met een toename van hun democratische legitimiteit zouden hun rechten en competenties geleidelijk worden ontwikkeld. Op de lange termijn zou de vergadering een echt wereldparlement kunnen worden.
Wereldregering en wereldwijde democratie
Zo utopisch als het idee van een mondiale democratie vandaag klinkt, is deze visie zo oud. Een van de meest prominente vertegenwoordigers van een 'wereldfederalisme' is Immanuel Kant, die in zijn 1795 gepubliceerde boek 'To eternal peace' coquetteerde met het idee van een wereldrepubliek. Daarin zouden vrije staten een 'republiek van republieken' worden. Hij waarschuwde echter fel tegen de ontbinding van de individuele republieken zelf, omdat dit de weg vrijmaakte voor een "zielloos despotisme".
Foto / Video: Shutterstock.
