Transparantie: onder het mom van officieel geheim

Oostenrijk ziet zichzelf graag als een moderne democratie. Maar wat openbare informatie betreft, het is een laatbloeier. Samen met Luxemburg is het het enige land in de oude EU dat nog geen moderne wet op de vrijheid van informatie heeft en het de enige is in de EU waar het officiële geheim nog steeds in de grondwet is.

Heb je je ooit afgevraagd op welke basis politieke beslissingen worden genomen in Oostenrijk? Welke bedrijven in Oostenrijk worden gesubsidieerd of in welke landen exporteren Oostenrijkse bedrijven? Waarom heeft de gemeenteraad net besloten om een ​​kartbaan uit te breiden? Met wie sluiten autoriteiten namens ons contracten af ​​en hoe zijn ze gestructureerd? Welke studies zijn in opdracht van de overheid uitgevoerd en welke bevindingen hebben deze opgeleverd? Helaas zijn dit allemaal vragen waartoe men - althans in dit land - geen antwoord krijgt.

Als mensen die volgen gebeurtenissen in de wereld min of meer attent, we zijn heel blij nog in een land waar men betaald krijgt zijn salaris op tijd, borrelende goed water uit de kraan te leven en je vindt uiteindelijk altijd een parkeerplaats. Met alle voorzieningen die het leven hier - in ieder geval voor de meeste - met zich meebrengt, hebben we niet eens beseffen dat we leven in het midden van een censuur. Omdat we alleen antwoorden krijgen als ze politiek wenselijk zijn of op zijn minst niet gevoelig.

Overzicht Transparantie - Transparantiewetgeving is niets nieuws, hoor. Zoals het eerste land had Zweden al 1766 heeft een Freedom of Information Act, die werd echter grotendeels ingegeven door het feit dat het Parlement eiste meer transparantie van de Koning. Dit werd gevolgd door Finland in het jaar 1951, 1966 de Verenigde Staten en 1970 Noorwegen. Na de val van het IJzeren Gordijn en een sterke burgeremancipatiebeweging, kreeg deze trend een impuls. Burgers eisten meer transparantie van hun regeringen in het licht van ongekende corruptieschandalen en de dringende noodzaak om hun communistische verleden aan te pakken. tussen de late en vroege 1990er- 2000er-jaar heeft meer 25 Midden- en Oost-Europese landen transparantie wetten die vandaag internationaal rolmodel van rechtsvergelijkend perspectief civiele. Dit nu wereldwijde trend naar meer transparantie in de administratie om trots op te zijn: het nummer van de wereld transparantie wetten aangenomen is meer dan verdubbeld sinds het jaar 2002 en erkende nu driekwart van de wereldbevolking.

De geheime bureaucratie

Hoewel Oostenrijk een grondwettelijke plicht heeft om informatie te verstrekken, volgens welke alle overheidsinstanties "informatie hebben over aangelegenheden betreffende hun invloedssfeer", wordt dit tegelijkertijd absurd gemaakt door de specificiteit van het officiële geheim.

Zo zijn in feite ambtenaren "die nodig zijn voor de behandeling van alle bij hen bekend zijn uitsluitend van hun officiële taken feiten" als hun vertrouwelijkheid in het belang van de openbare orde, de nationale veiligheid, de buitenlandse betrekkingen, in de economische belangen van een openbaar lichaam, ter voorbereiding van een beslissing of Interesse van een feestje. Tenzij anders bepaald door de wet, is dit vanzelfsprekend. Het geheim is uitgevoerd als een leidraad voor de lokale bureaucratie en vormt een ondoordringbare wand voor geïnteresseerde burgers en politieke actoren een schild van geheimhouding. Dit maakt het ook mogelijk in Oostenrijk, voor de komende jaren "de publieke geheim te houden" over dubieuze contratransacties, mislukte banknationalisaties en publieke aansprakelijkheid en aan de burgers voor nog een wetsvoorstel in de miljarden te presenteren. Volgens Josef Barth, oprichter van de Oostenrijkse Forum Freedom of Information (FOI), "hebben aangetoond dat in de afgelopen jaren corruptieschandalen openbaar zijn geworden dat ze voor een groot deel waren alleen mogelijk omdat de acties van de administratie niet transparant en daardoor de controle van het publiek ontsnapt waren".

"De corruptieschandalen die de afgelopen jaren openbaar zijn geworden, hebben aangetoond dat ze slechts in grote mate mogelijk waren, omdat de acties van de administratie niet transparant waren en ze dus buiten de macht van het publiek waren."
Josef Barth, Oostenrijks forum Freedom of Information (FOI)

Transparantie: vrijheid van informatie!

In het licht van de wereldwijde ongebreidelde corruptieschandalen, belastingverlies en algemeen wantrouwen ten aanzien van politiek en bureaucratie, wordt de vraag van het maatschappelijk middenveld naar een open, transparant bestuur steeds luider. Inmiddels is deze reputatie door bijna de helft van de naties in de wereld beantwoord en zijn wetten voor vrijheid van informatie aangenomen, waardoor burgers documenten en verslagen van overheidsadministraties kunnen bekijken.
De niet-gouvernementele mensenrechtenorganisatie Reporters Without Borders, die de euro Europa en de UNESCO-status van waarnemer heeft, schrijft: "Informatie is de eerste stap naar verandering - dus vrezen niet alleen autoritaire regimes een vrije en onafhankelijke berichtgeving. Waar de media niet kan rapporteren over onrecht, machtsmisbruik of corruptie, geen publieke controle plaatsvindt, geen vrijheid van mening en niet een vreedzame afweging van belangen. "
Vrijheid van informatie is het recht van burgers om documenten en bestanden van openbaar bestuur te inspecteren. Het brengt politieke en bureaucratische actie vanuit het verborgene en verplicht de politiek en de administratie om verantwoording af te leggen aan hun burgers. Het recht op informatie is nu ook verankerd in het Europees Verdrag voor de rechten van de mens en als zodanig erkend door het Europees Hof van Justitie en het Mensenrechtencomité van de VN. Niet in de laatste plaats omdat het het behoud van andere grondrechten, zoals de vrijheid van meningsuiting en de pers of politieke participatie, in de eerste plaats mogelijk maakt.

Samen met de in Spanje gevestigde mensenrechtenorganisatie Access Info Europe (AIE) stelt het Canadese Centrum voor Recht en Democratie regelmatig een globale landenranking op (Right To Information Ranking). Het analyseert en evalueert het wettelijke kader voor het omgaan met openbare informatie. In deze ranglijst staat Oostenrijk onderaan de 95-landen die wereldwijd zijn bestudeerd.

Transparantie: Oostenrijk is anders

In Oostenrijk is de situatie enigszins anders. We zijn naast Estland, Luxemburg en Cyprus het enige land in de EU, die een modern Freedom of Information Act niet heeft aangenomen, en ook de enige waar ambtsgeheim, zelfs in de grondwet is vastgelegd. Samen met de Spaanse mensenrechtenorganisatie Access Info Europe (AIE), het Canadese Centrum voor Recht en Democratie creëerde een wereldwijde land ranking (Recht op informatie ranking) regelmatig. Het analyseert en evalueert het wettelijke kader voor het omgaan met openbare informatie. In deze ranglijst staat Oostenrijk onderaan de 95-landen die wereldwijd zijn bestudeerd.
Toby Mendel, managing director van het Centre for Law and Democracy, auteur van tal van studies en uitgevers van de ranking, verklaart tegelijkertijd: "Er zijn landen met goede transparantiewetten, maar implementeren deze niet, en anderen met middelmatige wetten, hun administratie maar doet het nog steeds goed. De VS heeft bijvoorbeeld een matige transparantiewetgeving, maar geniet een grote vrijheid van informatie. Ethiopië, aan de andere kant, heeft een goede transparantiewetgeving, maar deze is niet geïmplementeerd. Oostenrijk is een grensgeval. Het lijkt op de een of andere manier weg te komen met zijn informatiewetgeving. '

"Er zijn landen met goede transparantiewetten die ze niet implementeren, en anderen die middelmatige wetten hebben maar toch hun werk goed doen. Oostenrijk is een grensgeval. Het lijkt op de een of andere manier weg te komen met zijn informatiewetgeving. '
Toby Mendel, Centrum voor Recht en Democratie

Het Verdrag van de Raad van Europa inzake toegang tot officiële documenten aangenomen door 2008 kon deze kwaal niet verhelpen. Daarin 47 Europese minister van Buitenlandse Zaken en expats van Europese parlementen hebben afgesproken dat "de integriteit, efficiëntie, effectiviteit, verantwoording en de legitimiteit van het openbaar bestuur te versterken", door het verlenen van een recht van de burger op toegang tot officiële documenten te krijgen.

Het geschreeuw van nieuwsgierigen

Het tekenen van de tijd met succes het negeren laat de Oostenrijkse regering zitten in juni van dit jaar zelfs met de aankondiging van een verbod op recycling aangemerkt als geheime documenten openbaar. Het moet de mediatisering van geheime openbare archieven criminaliseren, zelfs als ze anoniem naar de media zijn gelekt. De protesten tegen dit project moesten niet worden uitgesteld en waren verrassend effectief. Alle Oostenrijkse journalist verenigingen reageerden met een gezamenlijk persbericht en tal van adviezen en heftig gepleit voor de afschaffing van de Oostenrijkse ambtsgeheim en een moderne Information Act volgens het principe "de informatie moet de regel en geheimhouding de uitzondering." Critici geprezen het op het deel van het voormalige auditeur-generaal Franz Fiedler ( "een ingrijpende maatregel, die is een stap terug in 19. Century"), Constitutionele advocaat Heinz Mayer ( "beperking van de persvrijheid"), de Vereniging van parlementaire Editors ( "Beperking van de rapportage van het parlement ") En niet het minst van de kant van de oppositie.
Een sterke media duw gaf het onderwerp op het forum Freedom of Information (FOI), die is gevormd rond de voormalige profiel editor Josef Barth. De FOI ziet zichzelf als een "waakhond van de vrijheid van informatie" in Oostenrijk en exploiteert het bewustzijn en de voorlichtingscampagnes en transparenzgesetz.at fragdenstaat.at. De eerste kreeg zelfs 2013 de Concordia-prijs voor persvrijheid. Vanuit het perspectief van een moderne FOI Freedom of Information Act voornamelijk vijf redenen is essentieel: Het compliceert corruptie, voorkomt controle afval, versterkt het vertrouwen in de politiek, vereenvoudigt en versnelt de administratieve procedures en participatie te vergemakkelijken.
De campagnes lieten verbazingwekkende effecten zien. Na een week was het verbod op uitbuiting van tafel. Clubbaas Andreas Schieder (SPÖ) kondigde een verzaking aan en een woordvoerder van clubbaas Reinhold Lopatka (ÖVP) zei dat de affaire een "misverstand" was geweest.

De quasi-vrijheid van informatierecht

De opgebouwde druk in het voorgaande jaar media en publieke druk bracht de regering in het begin, immers aan een wetsvoorstel om het ambtsgeheim tillen herzien te sturen. Dit zou ook de informatie moeten regelen die door overheidsinstanties wordt verstrekt. Het voorziet in de verplichting om informatie van algemeen belang en een grondwettelijk recht op toegang tot openbare informatie te publiceren. Op grond van informatie van algemeen belang in het bijzonder algemene instructies (decreten), statistieken, rapporten en studies die wordt gemaakt door overheidsinstanties of in opdracht, activiteitenverslagen, business divisies, business orders, vaste bestellingen vallen, enz. Deze gegevens zijn in een voor iedereen toegankelijke manier - zonder specifiek verzoek - worden gepubliceerd. Van de "Holschuld" van de burgers moet een "verplichting" van de administratie zijn. Last but not least omvat dit ontwerp niet alleen overheidsinstellingen, maar ook ondernemingen die onder de controle van de Rekenkamer staan.
Maar er is in dit wetsvoorstel volledige vrijstellingen: gegevens waarvan de geheimhouding van het buitenlands en integratiebeleid, in het belang van de nationale veiligheid, de openbare orde, ter voorbereiding van een besluit in het economisch belang van een lokale overheid, voor de privacy en informatie die "anderen te beschermen even belangrijke publieke belangen worden uitdrukkelijk geregeld door federale of provinciale wetgeving ", zijn vrijgesteld van de informatieplicht. Wat dat ook betekent.

"Voor ons is er grote bezorgdheid dat, in plaats van het verklaarde doel van transparantie, er een uitbreiding is van het officiële geheim. De wet heeft zeker geen tekort aan uitzonderingen ... Het blijft onduidelijk of uiteindelijk meer transparantie of meer ondoorzichtigheid te verwachten is. "
Gerald Grünberger, vereniging van Oostenrijkse kranten VÖZ, op de rekening

De algehele 61-verklaringen, die zijn ingediend door verschillende deelstaatoverheden, ministeries, overheidsinstellingen en bedrijven, belangengroepen en lokale autoriteiten, suggereren dat deze wet niet snel zal worden aangenomen. Ondanks de fundamenteel positieve teneur naar de gewenste vrijheid van informatie, werden verschillende kritieken en knelpunten naar voren gebracht.
Terwijl de administratieve rechtbank de bescherming van lopende procedures ziet, worden de betrokken personen en de rechterlijke macht bedreigd, ziet met name de redactie van de ORF het redactionele geheim in gevaar en de gegevensbeschermingsautoriteit gewoon de gegevensbescherming. ÖBB Holding is gelijk aan de wet "afschaffing van gegevensbescherming voor ondernemingen die zijn onderworpen aan openbaarmaking", terwijl de federale mededingingsautoriteit kritiek uitbrengt dat er geen aanzienlijke uitbreiding van de vrijheid van informatie kan worden onderscheiden. Over het algemeen vrezen staatsbedrijven dat er een aanzienlijk concurrentienadeel is in vergelijking met niet-overheidsbedrijven en administratieve autoriteiten, wat een aanzienlijke extra personeels- en financiële kosten met zich meebrengt.
Bijzonder harde kritiek kwam van de Vereniging van Oostenrijkse Kranten (VÖZ): "Voor ons is er de ernstige zorg dat in plaats van de verklaarde transparantie van het doel om een ​​uitbreiding van het officiële geheim te komen komt. De wet kent immers geen tekort aan uitzonderingen ... Het blijft onduidelijk of uiteindelijk meer transparantie of meer ondoorzichtigheid te verwachten is, "aldus Gerald Grünberger, algemeen directeur van VÖZ.

"Het is echt hoog tijd dat Oostenrijk de rest van Europa inhaalt!"
Helen Darbishire, Think Tanks Access Info Europe

Internationaal is elders

Terwijl in Duitsland de Transparantiewet opnieuw moet worden uitgevonden, zijn er al duidelijke internationale normen ontwikkeld met betrekking tot de formulering en implementatie ervan. Deze zijn gebaseerd op bijvoorbeeld de Raad van Europa inzake toegang tot officiële documenten, het VN-Mensenrechtencomité, uitspraken van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens (EHJ) over de verklaringen van de Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa (OVSE) en, niet in het minst, de ervaring van bijna honderd staten die systematisch worden verwerkt door internationale denktanks. Deze geconcentreerde expertise lijkt niet relevant voor de Oostenrijkse wetgever. Helen Darbishire, directeur van het in Madrid gevestigde denktank Access Info Europe, ziet de essentiële elementen van een transparantie wet dat alle informatie van het openbaar bestuur in het algemeen open voor het publiek en de overheid formuleerde een beperkt aantal goed gerechtvaardigde uitzonderingen tegelijk. Bovendien moet een sterke en goed uitgeruste voorlichtingsfunctionaris de implementatie van de wet controleren en openbare klachten snel en gratis behandelen. "Het is echt hoog tijd dat Oostenrijk de rest van Europa inhaalt!", Zei Darbishire.

"Individuen in de administratie zagen de zaak zeer gecompliceerd en vreesden dat Hamburg niet langer bestuurbaar zou zijn. Maar verrassend genoeg waren de meesten blij dat ze eindelijk een duidelijk handvat hadden, om zich niet meer te hoeven verbergen, dat er eindelijk open discussies konden plaatsvinden en het werd duidelijk wat ze eigenlijk aan het doen waren. "
Daniel Lentfer, Initiatief "More Democracy Hamburg" op de Modelwet Hamburg

Model Hamburg

De Transparantiewet van Hamburg, die vaak wordt gebruikt als een model voor Oostenrijk, omvat drie kernelementen: een plicht tot publicatie van autoriteiten voor gesloten contracten, gekochte deskundigenadviezen en dergelijke; de oprichting van een centraal informatieregister dat rapporten en overheidsadministratiedocumenten publiceert, en ten derde de oprichting van een informatiemedewerker die toeziet op de vrijheid van informatie en gegevensbescherming en een centraal aanspreekpunt vormt voor de bezorgdheid van de burger. De Transparantiewet Hamburg bevat een groot aantal openbare documenten die in dit land zijn geclassificeerd. Daniel Lentfer is mede-initiatiefnemer van het burgerinitiatief "Mehr Demokratie Hamburg", dat de Transparantiewet Hamburg heeft geïnitieerd en mede heeft vormgegeven. Volgens hem is het essentieel "dat informatie wordt gepubliceerd, ongeacht of het politiek wenselijk is of niet. Dit is de enige manier waarop overheden opnieuw vertrouwen kunnen opbouwen. "Op de vraag hoe het Hamburg-initiatief omgaat met administratieve reserveringen, merkt Lentfer op:" Individuen in de administratie zagen de zaken als zeer gecompliceerd en vreesden dat Hamburg niet langer bestuurbaar zou zijn. Maar verrassend genoeg waren de meesten blij dat ze eindelijk een duidelijk handvat hadden, niet meer hoefden te verbergen, dat er eindelijk open discussies konden plaatsvinden en het werd duidelijk wat ze eigenlijk aan het doen waren. "Last but not least, de administratie streefde naar het doel van" het vertrouwen van de burgers " en mensen begrijpen hoe de administratie werkt. "

Wanneer de bureaucratie uit de hand loopt

De impact die het kan hebben wanneer het publiek systematisch wordt afgeschermd van politieke en bureaucratische processen blijkt uit de controversiële onderhandelingen van de Europese Commissie met Canada en de VS over de transatlantische vrijhandelsovereenkomsten CETA en TTIP. In dit proces wordt ons getoond hoe democratie, ecologie en sociale rechten met gesloten deuren worden opgeofferd aan bedrijfsbelangen en hoe de politiek kan worden gecastreerd door clausules voor beleggersbescherming, arbitragetribunalen en regelgevende instanties. En dit ondanks de felle oppositie van een ongekende maatschappelijke alliantie van een aantal niet-gouvernementele organisaties van 250 (stop-ttip.org), talloze oppositiepartijen en grote lagen van de bevolking.
Dit alles is alleen mogelijk omdat het publiek geen toegang heeft tot de onderhandelingsdocumenten. Als informatie over "het financiële, monetaire of economische beleid van de Gemeenschap of een lidstaat" niet wordt vrijgesteld van de vrijheid van informatie, kunnen we de onderhandelingen live volgen en tijdig reageren. En niet alleen wanneer de EU-lidstaten al bilaterale investeringsbeschermingsverdragen met derde landen hebben gesloten op de 1200 en Duitsland al wordt opgeroepen voor de nucleaire uitfasering. Volgens Alexandra Strickner, hoofd van Attac, Oostenrijk, vormt het TTIP een enorme bedreiging voor de democratie. Het verwacht een vloedgolf van klachten van Amerikaanse maar ook Europese bedrijven, waarmee nationale rechtbanken en treasuries te maken krijgen. "Mochten deze claims in het aangewezen scheidsgerecht worden nageleefd, dan moet overheidsgeld worden gebruikt voor potentieel verloren bedrijfswinsten." Strickner ziet nog een ander gevaar in de beoogde "Raad voor samenwerking op regelgevingsgebied". Toekomstige wetten moeten in de transatlantische raad worden geraadpleegd, volgens de uitgelekte onderhandelingsdocumenten, voordat ze zelfs de nationale parlementen bereiken. "Bedrijven krijgen zo een bevoorrechte toegang tot wetgeving en kunnen soms wetten voorkomen. Democratie wordt daardoor gereduceerd tot absurditeit. "Het valt nog te bezien hoe een geïnitieerd EU-burgerinitiatief de afspraken zal tegenwerken.