Reiniger: niet alleen schoon, maar ook gezond

Petroleumderivaten, industriële alcohol en synthetische geurstoffen waarvan niemand precies weet wat de langetermijneffecten zijn. Niets dat je zou associëren met schone binnenlucht. En waarschijnlijk niet iets dat je de hele tijd wilt inademen. In feite is echter een aanzienlijke meerderheid van de meer dan 3,7 miljoen particuliere huishoudens in Oostenrijk besmet met dergelijke stoffen. Omdat ze worden aangetroffen in conventionele schoonmaakmiddelen die in het hele land worden gebruikt om huishoudelijke woonruimtes schoon te maken.

“Deze advertenties suggereren dat alle bacteriën om ons heen slecht zijn. Maar 90 procent daarvan is nuttig voor ons en volkomen onschadelijk. Slechts in zeer zeldzame gevallen leiden ze tot ziekten. Maar eigenlijk zijn niet de bacteriën het probleem, maar de vele schadelijke stoffen die we met schoonmaakmiddelen de lucht in spuiten.”
Hans-Peter Hutter, Instituut voor Milieuhygiëne in het Algemeen Ziekenhuis van Wenen

"Niet alleen schoon, maar puur"

Met slogans als deze wil de industrie haar klanten absolute puurheid verkopen - met antibacteriële ingrediënten, synthetisch geproduceerd. Het idee van een volledig steriel huishouden wordt een ideologie. Hans-Peter Hutter van het Instituut voor Milieuhygiëne van het Algemeen Ziekenhuis in Wenen observeert deze ontwikkeling met grote bezorgdheid: "Deze advertenties suggereren dat alle bacteriën om ons heen slecht zijn. Maar 90 procent daarvan is nuttig voor ons en volkomen onschadelijk. Slechts in zeer zeldzame gevallen leiden ze tot ziekten. Dat geeft de consument een totaal verkeerd beeld en dat vinden wij buitengewoon problematisch.”
Hoe minder micro-organismen er in een huishouden leven, hoe minder trainingsmogelijkheden het menselijke immuunsysteem heeft. Concreet betekent dit dat de afweer van het lichaam afneemt en het risico om ziek te worden toeneemt. “Mensen hebben bepaalde oerangsten voor besmettelijke ziekten en ziektekiemen die ons aanvallen. Hier komen de financieel sterke bedrijven om de hoek kijken met hun marketingconcepten. Eigenlijk zijn het echter niet de bacteriën die het probleem vormen, maar de vele schadelijke stoffen die we met schoonmaakmiddelen in de lucht spuiten", vervolgt Hutter.

De dosis maakt het gif

De milieugeneeskundige kent veel gezondheidsproblemen die samenhangen met de ingrediënten in reinigingsmiddelen - van ovenreiniger tot wasverzachter, van ruitenreiniger tot afwasmiddel. Het is nauwelijks mogelijk om individuele stoffen te identificeren die bijzonder problematisch zijn. Het mengsel maakt de cocktail, de dosis maakt het gif: "Als het mengsel van synthetische stoffen in de lucht die we inademen een bepaalde concentratie heeft bereikt, lijdt onze gezondheid er enorm onder." Dat begint met vermoeidheid en hoofdpijn, gaat via concentratieproblemen en irritatie van de luchtwegen tot allergische symptomen die vervolgens kunnen leiden tot chronische allergieën. Het slechtste geval: kanker.

Op zijn website wijst de Federale Milieudienst op de langetermijneffecten van de verontreinigende stoffen: "Gezondheidsschade hoeft niet onmiddellijk zichtbaar te worden, maar kan veel later optreden - zoals in het geval van allergieën of kanker - wanneer men lange tijd niet is blootgesteld aan de chemicaliën die het hebben veroorzaakt."
Bovendien is er een verhoogd risico voor kinderen, want na het inslikken van voorwerpen is vergiftiging volgens het Instituut voor Milieuhygiëne de tweede meest voorkomende oorzaak van ongevallen bij kleine kinderen tussen zes maanden en vier jaar: "Vergiftiging wordt voornamelijk veroorzaakt door schoonmaakmiddelen - hetzij door direct contact, hetzij omdat ze gewoon graag alles in hun mond stoppen. Hoe meer schoonmaakmiddelen ik thuis heb liggen en hoe problematischer de ingrediënten, hoe groter het risico op vergiftiging van mijn kind. Dit verband kan duidelijk worden aangetoond", zegt Hutter.

schade aan het milieu

Als je de weg volgt die een schoonmaakmiddel na gebruik aflegt, beland je in het bacteriebolwerk van de rioolwaterzuivering. Microbiologische processen zuiveren het afvalwater, miljarden micro-organismen breken de verontreinigende stoffen af. Dat is tenminste het idee erachter. Maar naarmate mensen steeds meer schoonmaakproducten met antibacteriële conserveringsmiddelen gebruiken, worden steeds meer bacteriën in afvalwaterzuiveringsinstallaties gedood voordat ze hun werk kunnen doen.
“Als het biologische gedeelte in de rioolwaterzuiveringen wordt verstoord, is er blijvende schade. De bacteriën die verantwoordelijk zijn voor de reinigingskracht bestaan ​​dan niet meer”, legt Hans-Peter Hutter uit. Het verwoestende gevolg: stoffen die schadelijk zijn voor het milieu gaan door het rioolwaterzuiveringssysteem en komen terecht waar ze nooit mogen komen: in rivieren, weilanden, bossen. En uiteindelijk terug in onze voedselketen.

“De samenleving is van mening dat dierproeven voor huishoudelijke schoonmaakmiddelen een noodzakelijk kwaad zijn. Dit is een grote fout en de verkeerde manier. Dieren lijden constant in het lab, en onder zulke omstandigheden reageert het lichaam van een dier op bepaalde prikkels op een heel andere manier dan dat van een mens.”
Petra Schönbacher, dierenbeschermingsvereniging Dierenbeurs

Hier vindt u de belangrijkste verontreinigende stoffen in conventionele reinigers.

kwelling van dieren

Daar lijden de dieren dan voor de tweede keer onder het menselijk gebruik van huishoudelijke schoonmaakmiddelen. Ze moeten voor het eerst worden gebruikt als het gaat om het testen van chemische stoffen op hun schadelijkheid. "De samenleving vindt dierproeven voor huishoudelijke schoonmaakmiddelen een noodzakelijk kwaad", zegt Petra Schönbacher, voorzitter van dierenbeschermingsorganisatie Animal Fair. “Dit is een grote fout en de verkeerde manier. Dieren lijden voortdurend in de laboratoria en onder zulke omstandigheden reageert het lichaam van een dier op bepaalde prikkels op een heel andere manier dan dat van mensen. Maar dit zijn er maar heel weinig. Met de zogenaamde REACH-verordening bepaalt de EU dat in 2013 alle chemische ingrediënten in huishoudelijke schoonmaakmiddelen getest moeten zijn op dieren. Volgens schattingen zullen in totaal ongeveer 2018 miljoen dieren sterven, de meeste van de pijn.
Petra Schönbacher pleit ervoor om gezond verstand te gebruiken: “Een schoonmaakmiddel moet zodanig zijn dat ik het milieu niet beschadig en niet blootstel aan giftige chemicaliën. Een win-win situatie dus. Maar het mooiste zou een win-win-win situatie zijn. Namelijk als de dieren er ook baat bij hebben.” En dat is eigenlijk niet bijzonder ingewikkeld en ook niet bijzonder duur.

Ecologische alternatieven

In het ouderlijk huishouden van Marion Reichart waren er geen verontreinigende stoffen die op dieren moesten worden getest en hun gezondheid zouden belasten. Ook geen magnetron en geen conventionele cosmetica. Haar ouders probeerden een ecologisch verantwoord huishouden te houden, zo groeide Marion op. Toen ze vijf jaar oud was, richtte haar vader zijn bedrijf "Uni Sapon" op in Tirol. Vanaf dat moment werden daar schoonmaakmiddelen geproduceerd – die voor ‘groene’ huishoudens.
Sinds Marion Reichart het bedrijf vijf jaar geleden overnam, is de omzet elk jaar verdubbeld. De vraag naar ecologische huishoudelijke schoonmaakmiddelen is groter dan ooit. "Dertig jaar geleden lachten ze mijn vader uit", zegt Reichart. “Vandaag komen mensen zeggen: je vader had gelijk, zo kunnen we niet langer doorgaan.” Uni Sapon produceert huishoudelijke schoonmaakmiddelen die geen chemische stoffen bevatten en 30 procent biologisch afbreekbaar zijn.
Gerhard Heid, directeur van het bedrijf Sonett, dat ook ecologische reinigingsmiddelen produceert, bevestigt ook de sterk gestegen vraag naar ecologische reinigingsmiddelen: “Het bewustzijn van de gevaren van conventionele reinigingsmiddelen groeit en wordt aangescherpt door de toename van allergieën in het gezin en onder vrienden. Sonett kent al jaren dubbelcijferige groeipercentages en vraag vanuit de hele wereld."

“Niet elke vlek heeft zijn eigen reinigingsmiddel nodig. De meeste productinnovaties dienen om de winst te optimaliseren en niet om vuil efficiënter op te ruimen.”
Marion Reichart, Universiteit van Sapon

Minder is meer

Er ligt een bijna onhandelbare verscheidenheid aan verschillende schoonmaakmiddelen in de schappen van de supermarkt. Sommigen ruiken naar "zomerregen en witte lelies", anderen beloven "ultra glans". En de meeste fabrikanten hebben veel meer producten in hun assortiment dan eigenlijk nodig is. “Niet elke vlek heeft zijn eigen reinigingsmiddel nodig. De meeste productinnovaties dienen om de winst te optimaliseren en niet om vuil efficiënter te verwijderen”, zegt Marion Reichart. Uni Sapon heeft slechts enkele reinigingsmiddelen in het assortiment: naast pasta's en balsems is er een allesreiniger, een ontvetter, een ontkalker, een wasmiddelconcentraat en een afwasmiddel. Elk geleverd met een lege spuitfles om zelf te mengen. "Het is niet ecologisch om water de halve wereld over te sturen als iedereen het in huis heeft. Van een halve liter concentraat maak je 125 flessen gebruiksklaar reinigingsmiddel. Dat is voor ons de enige eerlijke manier", zegt Reichart.
Ecologische reinigers kunnen qua reinigingskracht gemakkelijk conventionele producten vervangen. Als concentraten zijn ze duurder, maar als je de opbrengst vergelijkt, is de prijs per toepassing vaak aanzienlijk lager. Een voorbeeld: een halve liter allesreiniger van Uni Sapon kost 9,90 euro. Dat is genoeg voor 125 vullingen.

Veel geur voor niets

Het is dus niet de prijs die het grote verschil maakt. Het reinigende effect evenmin. Wie echter voor het eerst een ecologische reiniger gebruikt, zal een heel andere geur waarnemen. De meesten gebruiken essentiële oliën om te voldoen aan de behoefte aan geurige geuren. “Natuurlijke etherische oliën zijn de hoogste ontwikkeling en essentie van de prachtige aromatische planten. Ze zijn balsem voor ziel en lichaam en worden ook therapeutisch gebruikt”, beschrijft Gerhard Heid van de firma Sonett zijn aanpak.
Conventionele reinigingsmiddelen bevatten kunstmatige geurstoffen - er zijn er wel 3000, waarvan vele niet zijn getest op hun langetermijneffecten. “Dat alles nu kunstmatig geparfumeerd is, is vanuit medisch oogpunt uiterst problematisch. We voegen extra synthetische stoffen toe aan onze binnenlucht, die geen enkel nut hebben in termen van verhoogde reinigingskracht. De intense geur simuleert alleen een bijzonder reinigingssucces. Je moet van deze illusie af", beveelt Hans-Peter Hutter, specialist in milieugeneeskunde, aan.

Dus wat te doen?

Als u uw gezondheid of het milieu niet wilt schaden bij het schoonmaken van uw huishouden, moet u allereerst de dosering en reinigingsfrequentie heroverwegen. Ook voor Hutter van het Instituut voor Milieuhygiëne is de overmaat van schoonmaakmiddelen een heel belangrijk probleem: “Veel mensen denken: beter te veel dan te weinig. Maar dat slaat helemaal nergens op, de reinigingskracht wordt er niet sterker op. Dat gezegd hebbende, elke dag poetsen is niet nodig. Meer spaarzaamheid is hier aan de orde van de dag. De volgende stap is dan het heroverwegen van de aanschaf van schoonmaakmiddelen.”
En daar profiteren de dieren ook van. “Je kunt er nooit 100 procent zeker van zijn dat een ingrediënt niet op een dier is getest. Maar het gebruik van ecologische reinigingsmiddelen verkleint het risico vele malen, dat is de weg van het minste kwaad", legt Petra Schönbacher uit. Want niet de plantaardige maar de synthetische stoffen moeten getest worden op hun schadelijkheid.