De toekomst van werk

Niets zal ooit meer hetzelfde zijn. Het is altijd zo geweest. Maar het lijkt erop dat de wereld nog nooit zo snel is gedraaid als nu. Dit kan met veel voorbeelden worden aangetoond. Laten we eens kijken naar de ontwikkeling van nieuwe technologieën. Computers die virtuele kantoren mogelijk maken en overal kunnen werken. Wereldwijd genetwerkt, met een duizelingwekkende snelheid. Auto's die niet alleen hun bestemming kennen, maar er ook zelf naartoe rijden. Laten we onze blik verder laten afdwalen in de richting van maatschappelijke veranderingen, sleutelwoorden migratie en vluchtelingencrisis. Uitdagingen die de meeste mensen die vandaag leven niet meer kennen. Ze hebben allemaal één ding gemeen: ze zullen een enorme impact hebben op de wereld van werk. Gevolgen die niet in de verre toekomst liggen maar nu al voelbaar zijn.

Voorspel toekomstig werk

Helft van alle banen in gevaar?
Het Weense adviesbureau Kovar and Partners publiceerde onlangs de alom geprezen Arena Analysis 2016 over dit onderwerp. Het houdt zich intensief bezig met de arbeidswereld van morgen; in totaal werden interviews en uitgebreide schriftelijke bijdragen van 58 experts en besluitvormers geëvalueerd. Door mensen die veranderingen in hun professionele activiteit herkennen die de rest van de wereld nog niet ziet. De prognoseperiode waar we het hier over hebben: vijf tot tien jaar.
“We staan ​​aan de vooravond van een kwantumsprong. De mogelijkheden van Big Data, virtuele kantoren en mobiele productiemogelijkheden zullen de wereld van werken volledig op zijn kop zetten. Slechts enkele beroepen zullen volledig worden weggerationaliseerd, maar bijna allemaal zullen ze veranderen”, analyseert Walter Osztovics, auteur van de Arena Analysis-studie en algemeen directeur van Kovar & Partner. Volgens het onderzoek vormen big data, de mogelijkheid om grote en complexe hoeveelheden data te verzamelen en te evalueren, 3D-printers en de toenemende automatisering van werkprocessen met behulp van robots, de hoekstenen van de snelle veranderingen. Toekomstig onderzoek gaat nog een stap verder en stelt dat 30 tot 40 procent van de beroepsbevolking zwaar zal worden getroffen door digitalisering.
Een inmiddels beroemde studie van Carl Benedikt Frey en Michael A. Osborne aan de Universiteit van Oxford uit 2013 heeft de meest dramatische voorspelling: 47 procent van alle banen in de VS zou op de tocht staan. Franz Kühmayer van het Zukunftsinstitut relativeert dit aantal, maar schat in: "Zelfs als het onderzoek voor de helft fout zou zijn, zou het nog steeds een ongelooflijk grote impact hebben op de arbeidsmarkt. Degenen met routinematige banen lopen het grootste risico. Iedereen die vandaag ongeveer hetzelfde doet als een jaar geleden, loopt een enorm risico.”

Recept voor succes Kwalificatie en flexibiliteit

De BBC heeft op haar website een test gepubliceerd met de pakkende naam "Will a robot take your job"? Dus als je het precies wilt weten, kun je daar meer te weten komen. Over het algemeen spreken de experts van een paradox waar werknemers zich in de toekomst aan zullen moeten aanpassen: “Enerzijds wordt kwalificatie steeds belangrijker. Er zijn al bijna geen banen meer voor ongeschoolde arbeiders - dit zal alleen maar erger worden. Aan de andere kant wordt flexibiliteit in alle beroepen steeds belangrijker”, zegt Walter Osztovics van het Weense adviesbureau Kovar & Partner. Met andere woorden: het vermogen om zich aan nieuwe omstandigheden aan te passen, bijscholing te volgen of zich te wijden aan geheel nieuwe banen en verantwoordelijkheden. Osztovics geeft voorbeelden: “Ondergrondse treinen in steden als Kopenhagen rijden al zonder bestuurder. Hiervoor is nu meer opgeleid personeel nodig in het meldpunt. Of auto's: die hebben in de toekomst nog steeds iemand nodig om ze te repareren. Maar wat vroeger de monteur was, is nu de mechatronica-ingenieur en wordt in de toekomst software-ingenieur. De winnaars zijn degenen die het aankunnen om vaker iets nieuws te leren.”

De toekomst van werk: meer freelancers, minder vaste banen

De tweede grote verandering is de opkomst van virtuele werkomgevingen. De technische mogelijkheden zullen de communicatie en samenwerking naar internet blijven verschuiven. Veel productieprocessen zullen niet meer lokaal zijn, 3D-printers zullen in de toekomst naar individuele behoefte produceren en grote productiehallen vervangen, en projectteams zullen over de hele wereld samenwerken. "Voor goed verbonden mensen vermenigvuldigt dit de mogelijkheden", zegt Osztovics, auteur van de studie. "Maar er zal ook wereldwijde concurrentie zijn. In een mondiale arbeidsmarkt moeten bedrijven concurreren met tarieven uit Oost-Europa. Plus: er is gedwongen freelance werk. Productontwerpers in loondienst worden vervangen door specialisten op het betreffende gebied die hun intellectuele output over de hele wereld leveren. Maar hij heeft geen baan en heeft geen zekerheid, laat staan ​​dat hij een verkoopgarantie heeft. En wie een vaste baan als productontwerper wil, vindt die niet meer.” De Engelse term voor deze ontwikkeling is “gig economy”. Muzikanten spelen optredens, bijna korte opdrachten. De precaire onzekerheid van het leven van de kunstenaar wordt voor veel arbeiders de norm. En: betaalde arbeid zal afnemen.
Maar wat betekenen deze voorspellingen in de praktijk? Staan we voor een ineenstorting van de wereld van werk? Het antwoord hangt alleen af ​​van hoe de politiek, het bedrijfsleven en de samenleving ermee omgaan. Of ze de kansen zien en de juiste conclusies trekken. En vooral op tijd. Kühmayer citeert hier John F. Kennedy: “De beste tijd om het dak te repareren is als de zon schijnt en niet als het regent.” We voelen de eerste regendruppels al, voegt hij eraan toe.

“Er moet een nieuw herverdelingsdebat komen.
Zogenaamde volledige werkgelegenheid wordt steeds meer een illusie,
dat moeten we onder ogen zien.”

De toekomst van werk: de sleutel ligt in het sociale systeem

Maar we willen het hier niet zwart op wit schilderen en stellen liever de vraag: hoe kunnen we deze verandering in de arbeidswereld op een constructieve manier benaderen? Welnu, niet alle banen die robots in de toekomst zullen aannemen, kunnen door nieuwe worden vervangen. Ze hoeven niet eens. In de toekomst zullen veel robots het geld verdienen dat mensen vroeger verdienden. Dit betekent dat het bruto nationaal product door een hogere productiviteit blijft stijgen, mensen hoeven alleen minder bij te dragen. Dit is een geweldige kans als we erin slagen ons sociale systeem dienovereenkomstig te herstructureren. Dit is nog sterk afhankelijk van betaald werk en loopt nu achter op de trend.
"Er moet een nieuw herverdelingsdebat worden gevoerd", zegt Franz Kühmayer van het Zukunftsinstitut. “We moeten ons afvragen hoe een waardevol beeld van onze samenleving er over 15 jaar uitziet. Zogenaamde volledige werkgelegenheid wordt steeds meer een illusie, en we moeten het onder ogen zien. Dat betekent ook dat we in de discussie werk en inkomen moeten scheiden.” Ter toelichting: werk dat waardevol is voor de samenleving – bijvoorbeeld ouderenzorg of het opvoeden van kinderen – wordt niet beloond in overeenstemming met de maatschappelijke waarde. Veel waarde door veel werk voor weinig geld, dus. Om daar verandering in te brengen, kennen de futurologen verschillende benaderingen.

Robots betalen mensen

Trefwoord nummer één: de machinebelasting. Hoe meer de processen van een bedrijf zijn geautomatiseerd, hoe meer belastingen het moet betalen. Dit om ervoor te zorgen dat de samenleving en niet alleen bedrijven profiteren van de hogere productiviteit van robots. Het tegenargument van de economie is, zoals zo vaak: Oostenrijk als vestigingsplaats zou worden geschaad en bedrijven zouden kunnen migreren. “Er moet worden tegengesproken dat deze algemene ontwikkeling niet alleen Oostenrijk treft, maar een wereldwijd fenomeen is. Dus andere landen – vooral de hoogontwikkelde – moeten mee”, zegt Kühmayer, die de ontwikkeling beoordeelt. Daaraan moet worden toegevoegd dat landen als Oostenrijk met een hoog belastingtarief en een goed sociaal systeem het hardst door de ontwikkeling worden getroffen.

De toekomst van werk: minder werk, meer betekenis

Het op deze manier bereikte overschot in het sociale systeem leidt ons naar sleutelwoord nummer twee: het "onvoorwaardelijke basisinkomen", veelbesproken onder futurologen. Het gaat dus om een ​​inkomen voor iedereen, werkend of niet. Een die hoger is dan het reeds bestaande minimumloon. Een waar je echt van kunt leven. Een leuk idee, maar hoe praktisch is het? Dus waarom zouden mensen überhaupt moeten werken? Franz Kühmayer is geen fan van de term 'onvoorwaardelijk' omdat die uitgaat van een achterhaald beeld van werk: 'Volgens studies zouden de meeste mensen blijven werken als ze de loterij zouden winnen. Want werken is tegenwoordig veel meer dan alleen een manier om geld te verdienen. Maar – vooral bij jongere generaties – heeft veel te maken met zelfrealisatie. Uit alle onderzoeken van de afgelopen jaren blijkt dat die waarden steeds belangrijker worden.” Zo zou de hoogte van het basisinkomen heel goed gekoppeld kunnen worden aan voorwaarden die van waarde zijn voor de samenleving. Verpleegkundige beroepen, werken in hulporganisaties of in het algemeen hoger geschoolde banen zouden beter betaald kunnen worden - vooral omdat deze banen in de toekomst ook niet door robots zullen worden gedaan. "Aan de andere kant, als je je zelfrealisatie daadwerkelijk vindt in aardewerk op het balkon, krijg je minder", beveelt Kühmayer aan.

"Als we in de toekomst voor hetzelfde aantal mensen gaan
meer geld beschikbaar hebben
waarom zou er dan armoede zijn?”

Promotie versus rationalisatie

Ook Walter Osztovics beaamt: “Als we in de toekomst meer geld beschikbaar hebben voor hetzelfde aantal mensen, waarom zou er dan armoede zijn? Geld zonder werk is een denkrichting met veel potentie. Als we erin slagen de samenleving ertoe te brengen arbeidsmarkten te subsidiëren die niet per se uit de marktvraag kunnen worden gefinancierd.” Osztovics ziet een andere mogelijkheid in het stimuleren van bedrijven die geen productiviteitsverhogende rationalisering van banen doorvoeren. Hij weet hoe hij het argument moet weerleggen dat bedrijven efficiënt moeten worden bestuurd in termen van de algehele waardecreatie van een land: "Als je ervan uitgaat dat digitalisering ons naar een wereld kan leiden waar de werkloosheid permanent 20 procent is, dan zou het logisch zijn."

"Waarom creëren we geen werkende wereld
waar 25-30 uur per week de norm is? Dan hadden we
genoeg banen voor iedereen.”

De toekomst van werk: minder werk, meer banen

Ook het voorstel om de arbeidsduur te verkorten, dus het werkvolume te herverdelen, klinkt plausibel. Walter Osztovics: "Waarom creëren we geen werkomgeving waarin 25-30 uur per week de norm is? Dan zouden we genoeg banen hebben voor iedereen.” Daarmee stelt hij zich – zoals hij zelf zegt – bloot aan de beschuldiging van “melkrekeningen”, omdat het probleem van de werkloosheid geen kwantitatief probleem is, maar een kwestie van kwalificaties. Dat klopt tot op zekere hoogte. Ook in Oostenrijk is er een tekort aan geschoolde arbeidskrachten. Desalniettemin: “We moeten ervan uitgaan dat de meerwaarde door digitalisering in de toekomst met in totaal minder mensen wordt gerealiseerd. Als iedereen dan minder moet werken, des te beter.”

Hoe gekker, de toekomst

Ook Franz Kühmayer van het Zukunftsinstitut heeft een concept ontwikkeld waarmee hij de boardrooms van bedrijven verantwoord maakt. Omdat ze een zeer beslissende rol zullen spelen in de vraag hoe Oostenrijk, zijn samenleving en zijn economie omgaan met de kansen en risico's van de nieuwe wereld van werk. Onder het trefwoord "Crazy Responsibility" somt Kühmayer zijn oproep aan ondernemers op om, vooral in onzekere tijden, "out of the box" te denken en ook te streven naar onconventionele oplossingen. Maar het tegenovergestelde is op dit moment vaak het geval: onzekerheden leiden tot veiligheidsmaatregelen, niet tot innovatie.
"Juist deze onzekere tijden, waarin veel verandert, kunnen een ongelooflijke kans zijn voor bedrijven - zolang ze die maar moedig en met nieuwe ideeën tegemoet treden. Daarom is het juist nu heel verantwoord om gekke dingen uit te proberen." Kühmayer illustreert dit aan de hand van het voorbeeld van de auto-industrie: "De moedigsten in de branche hebben gekozen voor een nieuwe vorm van individueel vervoer en zijn autodeelmodellen gaan aanbieden - d.w.z. voordeel boven eigendom stellen. Wie nieuwe wegen inslaat, riskeert nu de verkeerde beslissing te nemen. Maar de kans op een schot in de roos is veel groter.”

De toekomst van werk: klimaatbescherming als kans

Volgens de futurologen zal de bescherming van het klimaat en het milieu ook steeds meer bijdragen aan de bescherming van de arbeidswereld. Zogenaamde "groene banen", bijvoorbeeld op het gebied van fotovoltaïsche energie, warmteterugwinning of energieopslag, zijn enorm populair.
De vergroening van de economie is dus waarschijnlijk de grootste kans op nieuwe banen, legt Walter Osztovics uit. "Een economie die op een milieuvriendelijke manier werkt en met een evenwichtig grondstoffenevenwicht zou onvermijdelijk meer regionaal verankerd moeten zijn, aangezien de wereldhandel onvermijdelijk een sterke producent van CO2 is. Dat creëert banen.’ Osztovics benadrukt echter dat deze transformatie van de economie niet primair door de markt zal worden gedreven: ‘Hier is politiek nodig.’
Uiteindelijk zal het een samenspel zijn van ondernemersinnovaties, een gemoderniseerd sociaal systeem, een nieuw begrip van werk en werkgelegenheid in de samenleving, en de bereidheid van elk individu om kwalificaties te behalen en te veranderen. Het is de taak van de politiek om voor al deze veranderingen een adequaat kader te scheppen, een systeem waarin deze complexe wisselwerking soepel functioneert. Geen gemakkelijke, ongetwijfeld. Maar een zeer veelbelovende.

Foto / Video: Shutterstock.