Elisabeth Oberzaucher
"De onbeperkte groei is te wijten aan het feit dat fossiele hulpbronnen worden geëxploiteerd, dat onze oceanen overbevist worden en tegelijkertijd enorme vuilnisbelten worden."
Levende dingen verschillen van levenloze materie door de combinatie van de volgende eigenschappen: ze kunnen metaboliseren, zich voortplanten en ze kunnen groeien. Groei is dus een centraal kenmerk van alle levende wezens, maar tegelijkertijd vormt het de basis van de grote problemen van onze tijd. Onbeperkte groei is te wijten aan het feit dat fossiele hulpbronnen worden geëxploiteerd, dat onze oceanen overbevist worden en tegelijkertijd enorme vuilnisbelten worden. Maar is onbeperkte groei een biologische noodzaak, of kan het worden gestopt?
De twee strategieën
In reproductieve ecologie wordt onderscheid gemaakt tussen twee grote groepen levende wezens, zogenaamde r- en K-strategen. Strategisten zijn die soorten met een zeer groot aantal nakomelingen. De r staat voor reproductie, juist vanwege de vele nakomelingen. De ouderlijke zorg voor deze strategen is vrij beperkt, wat ook betekent dat een groot deel van de nakomelingen niet overleven. Niettemin leidt deze reproductieve strategie tot exponentiële bevolkingsgroei. Dit werkt goed zolang de middelen voldoende zijn. Als de populatiegrootte de capaciteit van het ecosysteem overtreft, treedt er een catastrofale instorting op. Overexploitatie van hulpbronnen zorgt ervoor dat de populatie ver onder de draagkracht van het ecosysteem instort. De ineenstorting wordt gevolgd door een exponentiële groei voor r-strategen. Dit creëert een onstabiel patroon: onbeperkte groei, gevolgd door catastrofale instorting - deze laatste vermindert niet alleen de populatie in het slechtste geval, maar kan zelfs leiden tot het uitsterven van de soort. Deze reproductieve strategie wordt voornamelijk nagestreefd door kleine, kort levende wezens.
Hoe groter en langer een levend wezen is, des te waarschijnlijker is het om de ecologische strategie van een K-strateeg na te streven. K-strategen hebben weinig nakomelingen die goed worden verzorgd en die grotendeels overleven. K-strategen verminderen hun voortplantingssnelheid wanneer de bevolkingsdichtheid de zogenaamde draagkracht bereikt, d.w.z. het aantal individuen dat in een woonruimte kan bestaan zonder overmatig gebruik van de beschikbare middelen en daarmee blijvende schade aanricht. De K staat voor het draagvermogen.
De wetenschap heeft nog niet duidelijk beantwoord waar mensen in dit opzicht kunnen worden ingedeeld. Vanuit een puur biologisch en reproductief-ecologisch oogpunt worden we eerder beschouwd als K-strategen, maar dit wordt gecompenseerd door een ontwikkeling in hulpbronnenverbruik die zou overeenkomen met r-strategen.
Technologische evolutiefactor
De exponentiële ontwikkeling van onze hulpbronnenconsumptie is niet te wijten aan de bevolkingsgroei, zoals het geval is met andere dieren, maar aan technologische evolutie, die enerzijds veel mogelijkheden voor ons opent, maar anderzijds ook betekent dat we snel de draagkracht van de aarde naderen. Net als r-strategen schieten we met adembenemende snelheid, niet alleen op onze kattenkwaad, maar zelfs daarbuiten. Als we deze ontwikkeling niet vertragen, lijkt een catastrofale uitkomst onvermijdelijk.
Niettemin kan het feit dat we vanuit biologisch oogpunt meer een K-strateeg zijn, ons optimistisch maken. Het tegengaan van biologisch gebaseerde gedragstendensen vereist speciale inspanningen, omdat deze zeer diep geworteld zijn en daarom een gedragsverandering alleen tot stand kan worden gebracht door consistente tegenmaatregelen op bewust niveau. Omdat onze tendensen met r-strategen zich op cultureel cultureel niveau bevinden, zou een verandering in ons gedrag gemakkelijker te realiseren moeten zijn.
Systeem: herstart
Maar dit vereist een eenvoudige Herstructurering van ons systeem, De hele wereldeconomie is gericht op groei. Het systeem kan alleen in stand worden gehouden door de consumptie te verhogen, de winst te vergroten en de daarmee samenhangende groeiende consumptie van hulpbronnen. Dit systeem kan slechts gedeeltelijk door het individu worden verbroken.
Een belangrijke stap om te ontsnappen aan de groeival is ook op individueel niveau te vinden: het is gebaseerd op een fundamentele verandering in ons waardesysteem. Bobby Low, een Amerikaanse psycholoog, ziet een groot potentieel in een herbeoordeling van eigendom en gedrag. Ze kijkt naar ons gedrag vanuit het perspectief van partnerselectie en de partnermarkt, en ziet dit als een reden voor ons verspillend gebruik van de hulpbronnen van de aarde. Statussymbolen spelen een belangrijke rol bij de partnerkeuze, omdat ze in onze evolutionaire geschiedenis belangrijke signalen waren voor het vermogen om het gezin van vitale bronnen te voorzien. In de technologische wereld van vandaag is de signaalwaarde van statussymbolen niet meer zo betrouwbaar en bovendien is de obsessie met de accumulatie hiervan deels verantwoordelijk voor de niet-duurzame levensstijl.
Hier kan een uitgangspunt voor mogelijke interventies worden gevonden: als het verspillende gebruik van hulpbronnen niet langer wordt gezien als iets dat het waard is om naar te streven, is er automatisch een afname van zinloze consumptie. Als daarentegen bewust gebruik van middelen als een gewenste eigenschap geldt, kan er echt iets worden gedaan. Low postuleert dat we ons duurzamer zullen gedragen als het ons wenselijker maakt op de partnermarkt. Hieruit volgen deels vreemde interventies: ze suggereert bijvoorbeeld dat duurzaam geproduceerd voedsel tegen zeer hoge prijzen wordt verkocht om er een statussymbool van te maken. Als iets als statussymbool wordt vastgesteld, is dit automatisch wenselijk.
Passende ontwikkelingen kunnen al worden waargenomen: de aandacht die tegenwoordig in bepaalde kringen wordt besteed aan de oorsprong en bereiding van voedsel, laat zien hoe een levensstijl kan worden verheven tot een statussymbool. Het succesverhaal van bepaalde elektrische auto's kan ook worden toegewezen aan hun betrouwbare functie als statussymbool. De meeste van deze ontwikkelingen zijn echter nog steeds gericht op de consument, wat de groei in bepaalde richtingen stuurt, maar deze onvoldoende beperkt.
Als we groei willen beperken, hebben we een combinatie van interventies op systeemniveau nodig met individuele gedragsveranderingen. Alleen een combinatie van beide kan ertoe leiden dat de groei wordt teruggebracht tot een niveau dat de capaciteit van onze planeet niet overschrijdt.
De demonstraties op vrijdag want de planeet geeft hoop dat het bewustzijn van de behoefte aan verandering toeneemt. Er kunnen snel acties volgen om zo snel mogelijk zachte grenzen aan de groei te stellen voordat een brutale uitval van de draagkracht tot een dramatische catastrofe leidt.
INFO: De tragedie van de commons
Wanneer bronnen openbaar zijn, is dit meestal niet zonder problemen. Als er geen regels zijn voor het gebruik van deze middelen, en het controleren of deze regels ook worden nageleefd, kan snel leiden tot uitputting van deze middelen. Strikt genomen is de afwezigheid van effectieve regels wat leidt tot overbevissing van de oceanen en verspilling van fossiele hulpbronnen zoals olie en gas.
In de ecologie wordt dit fenomeen de tragedie van de commons of de genoemd Tragedie van de commons genoemd. De term gaat oorspronkelijk terug naar William Forster Lloyd, die de ontwikkeling van de bevolking overwoog. In de middeleeuwen werden commons, zoals gedeelde weiden, aangewezen als commons. Het concept vond zijn weg naar de ecologie Garrett Hardin 1968 ingang.
Volgens Hardin zal iedereen, zodra een bron volledig beschikbaar is voor iedereen, proberen zoveel mogelijk winst voor zichzelf te maken. Dit werkt zolang de middelen niet zijn uitgeput. Zodra het aantal gebruikers of het gebruik van de bron echter boven een bepaald niveau stijgt, treedt de tragedie van de commons in werking: individuen blijven proberen hun eigen inkomsten te maximaliseren. Daarom zijn de middelen niet langer voldoende voor iedereen. De kosten van overexploitatie vallen ten laste van de hele gemeenschap. De onmiddellijke winst is aanzienlijk hoger voor het individu, maar de kosten op lange termijn moeten door iedereen worden gedragen. Door kortzichtige winstmaximalisatie draagt iedereen bij aan zowel zijn eigen als de ondergang van de gemeenschap. "Vrijheid in een commons brengt voor iedereen ondergang", zegt Hardin's conclusie bijvoorbeeld dat je een gemeenschapsweide neemt. De boeren zullen zoveel mogelijk koeien laten grazen, waardoor het weiland wordt begraasd, d.w.z. de graszode wordt beschadigd en de groei in het weiland zal hierdoor lijden. Er zijn meestal regels en voorschriften voor gedeelde bronnen die ervoor zorgen dat ze niet overexploiteerd worden. Hoe groter de systemen die de middelen delen, hoe moeilijker deze controlemechanismen worden. Wereldwijde uitdagingen hebben andere oplossingen nodig dan oplossingen die in middeleeuwse systemen werkten. Innovaties op zowel systemisch als individueel niveau zijn hier vereist.
Foto / Video: Shutterstock.
