ზრდის შეზღუდვები

”შეუზღუდავი ზრდა განპირობებულია იმით, რომ ნაპოვნია ნამარხი რესურსები, რომ ჩვენი ოკეანეები ზედმეტია და ამავდროულად იქცეს უზარმაზარ ნაგავსაყრელებში”.

ცოცხალი საგნები განუყოფელი მასალისაგან განსხვავდება შემდეგი თვისებების კომბინაციით: მათ შეუძლიათ მეტაბოლიზაცია, რეპროდუქცია და მათი ზრდა. ასე რომ, ზრდა არის ყველა ცოცხალი არსების მთავარი მახასიათებელი, მაგრამ ამავე დროს ის არის ჩვენი დროის უდიდესი პრობლემების საფუძველი. შეუზღუდავი ზრდა განპირობებულია იმით, რომ წიაღისეულის რესურსების ექსპლუატაცია ხდება, რომ ჩვენი ოკეანეები ზედმეტია და ამავდროულად იქცეს უზარმაზარ ნაგავსაყრელებში. მაგრამ არის შეუზღუდავი ზრდა ბიოლოგიური აუცილებლობა, ან მისი შეჩერება?

ორი სტრატეგია

რეპროდუქციული ეკოლოგიაში განასხვავებენ ცოცხალი არსების ორ დიდ ჯგუფს, ე.წ r და K სტრატეგიებს. სტრატეგიები ის სახეობებია, რომელთაც შთამომავლობის ძალიან დიდი რაოდენობა აქვთ. R ემსახურება რეპროდუქციას, ზუსტად მრავალი შთამომავლობის გამო. ამ სტრატეგიების მიმართ მშობელთა ზრუნვა საკმაოდ შეზღუდულია, რაც იმას ნიშნავს, რომ შთამომავლობის დიდი ნაწილი არ გადარჩება. მიუხედავად ამისა, ეს რეპროდუქციული სტრატეგია იწვევს მოსახლეობის ექსპონენციალურ ზრდას. ეს მუშაობს ისევე, რამდენადაც რესურსი საკმარისია. თუ მოსახლეობის ზომა აღემატება ეკოსისტემის შესაძლებლობებს, კატასტროფული კოლაფსი ხდება. რესურსების ზედმეტად გამოყენებამ იწვევს მოსახლეობის ჩამონგრევას ეკოსისტემის ტარების შესაძლებლობებზე. კოლაფსს მოჰყვა ექსპონენციალური ზრდა r სტრატეგიებისთვის. ეს ქმნის არასტაბილურ შაბლონს: შეუზღუდავი ზრდა, რასაც მოჰყვა კატასტროფული დაშლა - ეს უკანასკნელი არამარტო ამცირებს მოსახლეობას უარესად, არამედ შეიძლება გამოიწვიოს სახეობათა გადაშენებაც კი. ეს რეპროდუქციული სტრატეგია ძირითადად მცირე, ხანმოკლე არსებების მიერ არის გატარებული.

რაც უფრო დიდი და გრძელვადიანი ცოცხალი არსებაა, მით უფრო სავარაუდოა, რომ K სტრატეგიის ეკოლოგიური სტრატეგიის გატარება. K სტრატეგიტებს არ ჰყავთ შთამომავლობა, რომელზეც კარგად ზრუნავენ და რომლებიც დიდწილად გადარჩნენ. K სტრატეგიები ამცირებენ მათ რეპროდუქციულ მაჩვენებელს, როდესაც მოსახლეობის სიმჭიდროვე აღწევს ე.წ. ტარების მოცულობას, ანუ იმ პირთა რაოდენობას, რომლებიც შეიძლება არსებობდნენ საცხოვრებელ სივრცეში, არსებული რესურსების ზედმეტი გამოყენების გარეშე და ამით გამოიწვიოს ხანგრძლივი დაზიანება. K ეყრდნობა ტარების შესაძლებლობას.
მეცნიერებას ჯერ კიდევ არ უპასუხია ნათლად, თუ სად შეიძლება ამ მხრივ კლასიფიცირება. წმინდა ბიოლოგიურად და რეპროდუქციულ-ეკოლოგიური თვალსაზრისით, ჩვენ უფრო სავარაუდოა, რომ K სტრატეგიულად მივიჩნიოთ, მაგრამ ეს ანაზღაურდება რესურსების მოხმარების ისეთი განვითარებით, რომელიც შესაბამისობაში იქნებოდა სტრატეგიისათვის.

ტექნოლოგიური ევოლუციის ფაქტორი

ჩვენი რესურსის მოხმარების ექსპონენტური განვითარება განპირობებულია არა მოსახლეობის ზრდით, როგორც ეს სხვა ცხოველებთანაა დაკავშირებული, არამედ ტექნოლოგიური ევოლუციით, რომელიც, ერთი მხრივ, გვახსნის ბევრ შესაძლებლობას ჩვენთვის, მაგრამ, მეორე მხრივ, ასევე ნიშნავს, რომ ჩვენ სწრაფად ვუახლოვდებით დედამიწის ტევადობას. R- სტრატეგიების მსგავსად, ჩვენ თვალწარმტაცი სისწრაფით ვსროლობთ არა მხოლოდ ჩვენს ბოროტებას, არამედ მის მიღმაც. თუ ჩვენ ვერ შევაჩერებთ ამ განვითარებას, კატასტროფული შედეგი, როგორც ჩანს, გარდაუვალია.

მიუხედავად ამისა, ის, რომ ჩვენ უფრო მეტად K სტრატეგია ვართ ბიოლოგიური თვალსაზრისით, შეგვიძლია ოპტიმიზმში ჩაგვიყვანა. ბიოლოგიურად ქცევითი ტენდენციების საწინააღმდეგოდ გამოწვევას განსაკუთრებული ძალისხმევა სჭირდება, რადგან ეს ძალზე ღრმა ფესვია და, შესაბამისად, ქცევითი ცვლილება შეიძლება განხორციელდეს მხოლოდ ცნობიერ დონეზე თანმიმდევრული კონტრმეზომების საშუალებით. ამასთან, რადგან ჩვენი რ-სტრატეგიული ტენდენციები შეიძლება შეგვხვდეს კულტურულად შეძენილ დონეზე, ჩვენი ქცევის ცვლილება უფრო მარტივი უნდა იყოს.

სისტემა: გადატვირთვა

მაგრამ ამას მოითხოვს ძირითადი ჩვენი სისტემის რესტრუქტურიზაცია, მთელი მსოფლიო ეკონომიკა მიმართულია ზრდისკენ. სისტემა შეიძლება მუშაობდეს მხოლოდ მოხმარების გაზრდით, მოგების ზრდით და რესურსების ასოცირებული ზრდით. ეს სისტემა ინდივიდუალურად შეიძლება ნაწილობრივ დაირღვეს.
ზრდის ხაფანგისაგან თავის დაღწევის მნიშვნელოვან ნაბიჯს ინდივიდუალურ დონეზეაც შეიძლება ნახოთ: იგი დაფუძნებულია ჩვენს ღირებულებითი სისტემის ფუნდამენტურ ცვლილებებზე. ბობი დაბალი, ამერიკელი ფსიქოლოგი, ხედავს დიდ პოტენციალს ქონების და ქცევის გადახედვაში. იგი ჩვენს ქცევას უყურებს პარტნიორის შერჩევისა და პარტნიორი ბაზრის პერსპექტივიდან და ამას ხედავს, როგორც დედამიწის რესურსების უსარგებლო გამოყენების მიზეზი. სტატუსის სიმბოლოები მნიშვნელოვან როლს ასრულებენ პარტნიორის არჩევაში, რადგან ჩვენს ევოლუციურ ისტორიაში ისინი მნიშვნელოვანი სიგნალები იყო ოჯახისთვის სასიცოცხლო რესურსებით უზრუნველყოფის უნარისთვის. დღევანდელ ტექნოლოგიურ სამყაროში სტატუსის სიმბოლოების სიგნალის მნიშვნელობა უკვე აღარ არის საიმედო და, უფრო მეტიც, ამაზე დაგროვების აკვიატება ნაწილობრივ პასუხისმგებელია არამდგრადი ცხოვრების წესზე.

ეს არის იქ, სადაც შესაძლო ჩარევების საწყისი წერტილი შეიძლება მოიძებნოს: თუ რესურსების უსარგებლო გამოყენება აღარ განიხილება, როგორც რაიმე მიზნის მისაღწევად, ავტომატურად იგრძნობა უაზრო მოხმარება. თუ, მეორეს მხრივ, რესურსების შეგნებული გამოყენება არის ის, რაც სასურველ თვისებად ითვლება, მაშინ ნამდვილად შეიძლება რაღაცის გაკეთება. დაბალი პოსტულატები, რომ ჩვენ უფრო მეტად ვიქცევით, თუ ეს პარტნიორულ ბაზარზე უფრო სასურველს გახდის. ინტერვენციები, რომლებიც ნაწილობრივ უცნაურია, ამას მოსდევს შემდეგი: მაგალითად, იგი გვთავაზობს, რომ მდგრადი წარმოებული საკვები იყიდება ძალიან მაღალ ფასებში, რათა ის სტატუსის სიმბოლო გახდეს. თუ რაიმე ჩამოყალიბებულია სტატუსის სიმბოლოზე, ავტომატურად სასურველი იქნება.

უკვე შეიძლება განვითარდეს შესაბამისი განვითარებები: ყურადღება, რომელიც დღეს გარკვეულ წრეებში საკვების წარმოშობას და მომზადებას ეძღვნება, გვიჩვენებს, თუ როგორ შეიძლება ცხოვრების წესის ამაღლება სტატუსის სიმბოლოზე. გარკვეული ელექტრული მანქანების წარმატების ისტორიას შეიძლება მიენიჭოს მათი საიმედო ფუნქცია, როგორც სტატუსის სიმბოლო. თუმცა, ამ მოვლენების უმეტესი ნაწილი ჯერ კიდევ მომხმარებელზეა ორიენტირებული, რაც გარკვეულ მიმართულებებზე ზრდის გადამისამართებისას, საკმარისად არ ამცირებს მას.
თუ გვინდა ზრდის შეზღუდვა, საჭიროა სისტემური დონის ინტერვენციების ერთობლიობა ინდივიდუალური ქცევის ცვლილებებთან. ამ ორივეს მხოლოდ ერთობლიობამ შეიძლება გამოიწვიოს ზრდის შემცირება ისეთ დონეზე, რომელიც არ აღემატება ჩვენი პლანეტის შესაძლებლობებს.

სიცოცხლე პარასკევი დემონსტრაციები პლანეტის იმედი აქვთ, რომ იზრდება ცვლილებების საჭიროების შესახებ ცნობიერება. მოქმედებები შეიძლება მალე მოჰყვეს, რაც შეიძლება სწრაფად დაძლიოს ნაზი შეზღუდვები, სანამ ტევადობა სასტიკად არ მოხდეს დრამატულ კატასტროფას.

ინფო: საერთო ტრაგედია
როდესაც რესურსები საჯაროა, ეს ჩვეულებრივ პრობლემების გარეშე ხდება. თუ არ არსებობს ამ რესურსების გამოყენების წესები, და იმის შემოწმება, არის თუ არა ამ წესების დაცვა, შეიძლება სწრაფად გამოიწვიოს ამ რესურსების ამოწურვა. მკაცრად რომ ვთქვათ, ის, რაც იწვევს ოკეანეების გადატვირთვას და წიაღისეული რესურსების უსარგებლო გამოყენებას, როგორიცაა ნავთობი და გაზი, ეფექტური წესების არარსებობაა.
ეკოლოგიაში, ამ ფენომენს უწოდებენ საერთოების ტრაგედიას ან თემების ტრაგედია მოხსენიებული. ტერმინი თავდაპირველად ბრუნდება უილიამ ფორსტერ ლოიდზე, რომელიც მოსახლეობის განვითარებას თვლიდა. შუა საუკუნეებში, საყოველთაო საძოვრები, მაგალითად, საყოველთაო საძოვრები იყო დასახელებული. კონცეფციამ გზა მოიპოვა ეკოლოგიაში გარეტ ჰარდინმა 1968 წლის შესასვლელი.
ჰადინის თქმით, მას შემდეგ, რაც რესურსი ყველასთვის ხელმისაწვდომი გახდება, ყველანი შეეცდებიან რაც შეიძლება მეტი მოგება მიიღონ საკუთარი თავისთვის. ეს მუშაობს მანამ, სანამ რესურსები არ არის ამოწურული. ამასთან, როგორც კი მომხმარებელთა რიცხვი ან რესურსის გამოყენება გარკვეული დონის მიღმა გაიზრდება, ძალების საერთო ტრაგედია ძალაში შედის: ინდივიდები აგრძელებენ საკუთარი შემოსავლის მაქსიმალურად გაზრდას. ამიტომ, რესურსები ყველასთვის საკმარისი აღარ არის. გადაჭარბებული ექსპლუატაციის ღირებულება მთელ საზოგადოებას ეკისრება. უშუალო მოგება მნიშვნელოვნად მაღალია ინდივიდისთვის, მაგრამ გრძელვადიანი ხარჯები ყველას უნდა დაეკისროს. მოკლედ შორსმჭვრეტელი მოგების მაქსიმიზაციის გზით, ყველას თავისი წვლილი შეაქვს როგორც საკუთარი, ისე საზოგადოების განადგურებაში. ”თავისუფლება კომუნაში ყველას მოსპობს”, - ნათქვამია ჰადინის დასკვნაში, მაგალითად, რომ შენ საძოვარს იღებ. ფერმერები საშუალებას მისცემენ რაც შეიძლება ბევრ ძროხას გაძოვონ, რაც გამოიწვევს საძოვრების გადაჭარბებას, ანუ ხმალს აზიანებს და საძოვრის ზრდა შედეგად განიცდის. ჩვეულებრივ, არსებობს საერთო რესურსების წესები და დებულებები, რომლებიც უზრუნველყოფენ რომ არ მოხდეს მათი გადაჭარბება. ამასთან, რაც უფრო დიდია სისტემები, რომლებიც იზიარებენ რესურსებს, მით უფრო რთული ხდება ამ კონტროლის მექანიზმები. გლობალურ გამოწვევებს სხვა გამოსავალი სჭირდებათ, ვიდრე ის, რაც შუა საუკუნეების სისტემებში მუშაობდა. აქ საჭიროა ინოვაციები როგორც სისტემურ, ასევე ინდივიდუალურ დონეზე.

ფოტო / ვიდეო: Shutterstock.