System w punkcie zwrotnym

„Zwłaszcza po 1989 roku powstała niezwykle prostacka, ekonomicznie wpływowa idea ludzi, zgodnie z którą kierujemy się wyłącznie własnym interesem ekonomicznym i tym samym wnosimy wkład do społeczności”.
Pisarz Pankaj Mishra

O ile jakiś czas temu zachodni model demokracji uważany był za nietykalnego zwycięzcę historii, o tyle dziś ten model społeczno-gospodarczy wyraźnie stracił na atrakcyjności.
Biorąc pod uwagę jego obecny stan, nie jest to zaskakujące. Zachodnie demokracje charakteryzują się dziś galopującymi nierównościami społecznymi, niemal feudalną koncentracją władzy i mediów, kruchym systemem finansowym, kryzysem zadłużenia prywatnego i publicznego oraz podważonym zaufaniem do elity politycznej. Wreszcie, wisi nad nimi miecz Damoklesa – zmiana klimatu, starzenie się i nieuchronne przepływy migracyjne. Oferują prawicowym populistom i autorytarnym duchom wyjątkową okazję do zebrania zagubionych dusz z obietnicą przywrócenia im części tożsamości i godności.

Fakt, że ubóstwo i wojny zmniejszyły się na całym świecie w ostatnich dziesięcioleciach, że wszystkie europejskie dyktatury zostały obalone i że nigdy wcześniej tak wielu ludzi nie miało dostępu do edukacji, medycyny, emerytur, bezpieczeństwa, systemu prawnego i prawa do głosowania, zaskakująco mało odgrywa rolę w odbiorze społecznym.

formularze korporacyjne

Terminy formacja społeczna, forma społeczna lub system społeczny są rozumiane w socjologii, politologii i historii jako historycznie zdeterminowana struktura i społeczna forma organizacyjna społeczeństw. Pojęcie formacji społecznej, które zostało ukute przede wszystkim przez Karola Marksa, obejmuje całość wszystkich warunków społecznych, które odróżniają określoną formę społeczeństwa od innej formy społeczeństwa. Przykładami formacji społecznych są starożytne społeczeństwo niewolnicze, średniowieczne społeczeństwo feudalne, współczesny kapitalizm, faszyzm czy komunizm.
Według Marksa każda historyczna forma społeczeństwa jest kształtowana przez walki klasowe.

Punkt zwrotny

Wśród filozofów, politologów i ekonomistów rzadko panuje zgoda co do tego, że nasz obecny system społeczno-gospodarczy osiągnął punkt zwrotny i ulegnie drastycznej zmianie. Pytanie brzmi, kiedy iw jakiej formie ta zmiana nastąpi – a przede wszystkim dokąd nas zaprowadzi. Ku lepszej przyszłości? Gorszy? dla kogo? Czy stoimy u progu rewolucji? Zasadnicza, radykalna zmiana o otwartym i czasem bolesnym przebiegu i skutkach? A może polityka ostatecznie dokręci kilka śrub i stworzy w ten sposób ramy dla bardziej sprawiedliwego, znośnego i humanitarnego społeczeństwa? Czy wystarczy kilka podatków, dochód podstawowy, głosowanie większościowe i więcej demokracji bezpośredniej?

rozpad i chaos

Bułgarski politolog i doradca polityczny Ivan Krastev przygotowuje się na dezintegrację i chaos. W przypadku głębszej dezintegracji UE widzi także upadek niektórych liberalnych demokracji i prawdopodobnie także państw narodowych i porównuje rok 2017 z rewolucyjnym rokiem 1917, kiedy rozpadło się imperium carskie Rosji, imperium Habsburgów i Imperium Osmańskie.

Symbioza natura - społeczeństwo

Szef Instytutu Zmian Społecznych i Zrównoważonego Rozwoju (IGN), Ingolfur Blühdorn, ponownie widzi wyraźną porażkę naszego obecnego systemu społeczno-gospodarczego i widzi czas na radykalne koncepcje. Odwołuje się przy tym do istotnych akademickich debat na temat zbliżającego się upadku kapitalizmu (Streeck, Mason), odejścia od gospodarki paliwowej, napędzanej wzrostem i konsumpcją (Prinzen, Muraca) w kierunku zdecentralizowanych, zorientowanych na potrzeby i zasobooszczędnych lokalnych cykli gospodarczych (Petschow) czy nawet zupełnie nowej symbiozy między naturą a społeczeństwem (Crutzen i Schwägerl, Arias, Maldonado). Dla profesora Blühdorna „warunki społeczno-kulturowe dla radykalnej zmiany, która wykracza poza kapitalizm, wzrost i kulturę konsumpcyjną, są bardziej sprzyjające niż kiedykolwiek”.

Wielka awaria

Dla etnologa i współzałożyciela ruchu Occupy Wall Street, Davida Graebera, profesora London School of Economics and Political Sciences, pytanie brzmi nie tyle, czy nasz obecny system polityczno-gospodarczy upadnie, ile kiedy. Widzi serię dramatycznych wydarzeń zbliżających się do nas, ale niekoniecznie muszą one być gwałtowne. Zapytany, jaką rolę powinien odegrać ruch Occupy, gdy nasz obecny system imploduje, odpowiada: „Cóż, chcemy być tymi, którzy wymyślą plan naprawy”.

Choć Tomáš Sedlácek nie pozostawia wątpliwości, że obecny system już nie działa, jest nie do utrzymania na dłuższą metę i jest praktycznie martwy, wierzy, że można go zreformować bez eksplozji.

Odrodzenie człowieka

Ekonomista i wielokrotnie nagradzany autor Tomáš Sedlácek ostrzega przed radykalnym krachem i wynikającym z niego chaosem, bo „jeśli ktoś może potem na to wpłynąć, to będzie to ktoś u władzy [...], a nie intelektualiści czy inni ludzie”. Chociaż nie pozostawia wątpliwości, że obecny system już nie działa, jest nie do utrzymania na dłuższą metę i jest praktycznie martwy, wierzy, że można go zreformować bez eksplozji. Kapitalista-reformator widzi tutaj kluczowe zadanie jako „nadanie duszy” istniejącym instytucjom i ponowne stworzenie przestrzeni dla irracjonalnych stron ludzi. Sedlácek widzi zbliżające się do nas „w pewnym sensie odrodzenie człowieka”. „Rozdzieliliśmy coś tam, wyrwaliśmy gospodarkę z kontekstu, co było bardzo głupie, jak teraz zdajemy sobie sprawę o wiele za późno” - powiedział ekonomista.

Również z orientalnego punktu widzenia przyczyną naszej nędzy jest społecznie utrwalony wizerunek ludzi racjonalnych, nastawionych na zysk. Według indyjskiego eseisty i pisarza Pankaj Mishry, mamy problemy ze zrozumieniem obecnych kryzysów, ponieważ jesteśmy zbyt przywiązani do idei człowieka jako istoty racjonalnie działającej. „Zwłaszcza po 1989 roku powstała niezwykle prostoduszna, ekonomicznie ukształtowana idea ludzi, zgodnie z którą kierujemy się tylko własnym interesem ekonomicznym i tym samym wnosimy wkład w społeczność” – mówi Mishra. Z jego punktu widzenia fakt, że ten obraz nie oddaje sprawiedliwości ludzkości i po prostu ignoruje jej sprzeczne, irracjonalne potrzeby i motywacje, jest zgubny dla zachodniego porządku społecznego. Według niego trzeba też „spojrzeć na tę historię z perspektywy przegranych, żeby ją zrozumieć”.

przyszłą demokrację

Co roku austriacka firma konsultingowa Kovar & Partners przeprowadza wywiady z ekspertami na temat ich oceny przyszłości demokracji. W styczniu opublikowali to jako Arena Analysis 2017 – Restarting Democracy. Najważniejsze zalecenia:

Transparentność: Najskuteczniejszym sposobem walki z nieufnością do polityków jest przejrzystość. Eksperci zgadzają się, że w przyszłości przejrzystość będzie odgrywać większą rolę. W szczególności apelują o większą przejrzystość prac parlamentarnych, aby można było śledzić i rozumieć procesy decyzyjne, a przede wszystkim można było transmitować prace komisji na żywo w telewizji.

Nowe zasady gry do negocjowania podstawowych interesów społecznych (konflikty). Niezależnie od swoich zalet w zakresie równowagi społecznej, austriackie partnerstwo społeczne nie jest już reprezentatywne dla społeczeństwa austriackiego. Zadanie skutecznego reprezentowania kluczowych grup społecznych można również przekazać społeczeństwu obywatelskiemu.

uratować Europę: Perspektywy zjednoczonej Europy są obecnie raczej ponure. Dla Austrii jednak z geopolitycznego i gospodarczego punktu widzenia kontynuacja istnienia i dalsze pogłębianie UE jest scenariuszem znacznie korzystniejszym. Dlatego eksperci wzywają do aktywnego zaangażowania się w odrodzenie idei europejskiej, zwłaszcza ze strony firm i organizacji, które odnoszą szczególne korzyści z otwartych granic.

Przemyślenie edukacji politycznej: Demokracja nie jest już automatycznie wartością samą w sobie dla młodych ludzi, dlatego konieczne jest nauczanie podstawowych koncepcji demokratycznych w austriackich szkołach. W idealnej sytuacji powinno to mieć bardziej praktyczne znaczenie, a mniej abstrakcyjne przekazywanie informacji.

Kampania na rzecz demokracji! Rekomendacja skierowana jest ogólnie do wszystkich obywateli, do wszystkich organizacji, instytucji i firm: „Będziemy potrzebować więcej reklamy dla „demokracji systemowej”. Myli się każdy, kto uważa, że ​​nasz system demokratyczny to perpetuum mobile. Reklama systemu demokracji byłaby też tematem, który mógłby łączyć wszystkich demokratów. Nadszedł czas, abyśmy włożyli wysiłek w odpowiedź na pytanie: Co nas łączy w Austrii? Byłby to również element układanki dla dalszego rozwoju naszej demokracji” – mówią autorzy badania.

Zdjęcia / video: Shutterstock.