Wat maakt mensen tot vluchtelingen

60 miljoen mensen aan het einde van 2014 wereldwijd op de vlucht, een jaar eerder 51,2 miljoen. In Oostenrijk verwacht het ministerie van Binnenlandse Zaken asielaanvragen voor 2015 tot 80.000. - De enorme toename werd voornamelijk veroorzaakt door de oorlog in Syrië. 7,6 miljoen Syriërs zijn vluchtelingen in hun eigen land, net onder 3,9 miljoen gestrand in buurlanden - de rest komt naar Europa. Maar oorlogen woeden ook in andere landen - naast Syriërs komen met name vluchtelingen uit Afghanistan en Irak naar Europa. De gemeenschappelijke basis: in al deze conflicten hebben andere landen de handen in het spel.

Vluchtelingen: gevolgen van industriële belangen

Het regime van de Syrische dictator Bashar al-Assad wordt door Rusland van wapens voorzien. De Irak-crisis en de opkomst van IS (Islamitische Staat) is een direct gevolg van de Irak-campagne van de Amerikaanse president George Bush. "Het machtsvacuüm gecreëerd door de ontbinding van het leger werd opgevuld door uitlopers van Al Qaeda - dit is wat de huidige Islamitische Staat of IS vormde", legt Karin Kneissl uit het Midden-Oosten uit.

"Het is beangstigend te constateren dat degenen die conflicten veroorzaken onbestraft blijven."
António Guterres, VN-vluchtelingencommissaris António Guterres

Opnieuw en opnieuw, olie is een katalysator voor oorlogen, zoals de universitaire docenten Petros Sekeris (University of Portsmouth) en Vincenzo Bove (University of Warwick) ontdekten. Ze onderzochten voor een studie 69-landen waarin woedde tussen 1945 en 1999 burgeroorlogen. In ongeveer tweederde van de conflicten kwamen buitenlandse mogendheden tussenbeide, waaronder Groot-Brittannië in Nigeria (1967 tot 1970) of de VS in Irak 1992. Het resultaat van het onderzoek: landen met hoge oliereserves en enige marktmacht kunnen hopen op militaire steun vanuit het buitenland. Nigeria heeft tot op heden niet kunnen kalmeren: de oliemaatschappijen Shell en ExonMobil exploiteren al decennia lang de olievoorraden van de Nigerdelta en vernietigen de natuur en het levensonderhoud van de bevolking. Met de hulp van de Nigeriaanse regering profiteren bedrijven van de rijke olievoorraden, maar de bevolking neemt niet deel aan de winst. Het resultaat zijn talrijke, vaak gewapende conflicten. "Het is beangstigend te constateren dat degenen die in een conflict blijven onbestraft blijven", bekritiseert VN-vluchtelingencommissaris António Guterres. Zelfs dictators kan rekenen op de hulp van het buitenland: De Libische dictator Muammar Gadafi verschoven bijna 300 miljoen euro in Zwitserse bankrekeningen, vergelijkbaar met de voormalige Egyptische leider Hosni Mubarak aan de hand was. "Dit geld mist de opvolgerregeringen voor de bouw van het land", zei Attak-woordvoerder David Walch.

"De globalisering van het bedrijfsleven is niets meer dan een voortzetting van de exploitatie in de donkerste koloniale tijd. [...] Een vijfde van de Braziliaanse bouwland wordt al gebruikt voor de teelt van veevoer naar EU-landen, terwijl een kwart van de bevolking wordt bedreigd door de honger. "
Klaus Werner-Lobo, auteur van "We own the world"

Machinations van de bedrijven

Onder de zogenaamde push-factoren die ervoor zorgen dat mensen hun land verlaten zijn armoede, onderdrukking en vervolging; Attractiefactoren zijn het vooruitzicht van rijkdom, aanbod en een fatsoenlijk leven. "Fundamentele menselijke behoeften zijn overal ter wereld hetzelfde: voedsel, een dak boven hun hoofd en onderwijs voor de kinderen", zegt Caritas woordvoerster Margit Draxl. "De meeste mensen willen een goed leven in hun thuisland, slechts een klein deel wil vertrekken." Maar globalisering en uitbuitende bedrijven ontnemen mensen in ontwikkelingslanden hun levensonderhoud. "De globalisering van bedrijven is niets anders dan een voortzetting van uitbuiting in de donkerste koloniale tijden", schrijft Klaus Werner-Lobo in zijn boek "We own the world".

"De meeste mensen willen een goed leven in hun eigen land, maar slechts een klein deel wil vertrekken."
Margit Draxl, Caritas

Als voorbeeld noemt hij de Bayer Group, een van de belangrijkste klanten van Coltan. Van Coltan wordt het metalen tantaal teruggevonden, dat op zijn beurt wordt gebruikt voor de productie van mobiele telefoons of laptops. Tot 80 procent van 's werelds coltanafzettingen bevindt zich in de Democratische Republiek Congo. Daar wordt de bevolking uitgebuit, de winst wordt gereserveerd voor een kleine elite. Sinds 1996 zijn er burgeroorlogen en gewapende conflicten geweest in Congo. Elke cent die de strijdende partijen verdienen door de verkoop van grondstoffen stroomt in wapenaankopen en verlengt de oorlog. In de Congolese mijnen werken arbeiders, waaronder veel kinderen, in onmenselijke omstandigheden. Het voedingsmiddelenbedrijf Nestlé wordt ook vaak bekritiseerd met betrekking tot mensenrechten: een van de fundamentele mensenrechten is toegang tot schoon water, dat vaak schaars is in ontwikkelingslanden. Nestlé-voorzitter Peter Brabeck maakt er geen geheim van dat water in zijn ogen geen publiek goed is, maar een marktwaarde moet hebben zoals elk ander voedsel. In landen als Pakistan, pompt Nestlé grondwater om het te bottelen en te verkopen als "Nestle Pure Life".

Honger is door de mens gemaakt

Het foodwatch-rapport “Die Hungermacher: hoe Deutsche Bank, Goldman Sachs & Co. speculeren met voedsel ten koste van de armsten” levert overweldigend bewijs dat voedselspeculatie op de grondstoffenbeurzen de prijzen opdrijft en honger veroorzaakt. "Alleen al in 2010 veroordeelden hogere voedselprijzen 40 miljoen mensen tot honger en absolute armoede", aldus het rapport. Daarnaast wordt een groot deel van de landbouwgrond in ontwikkelingslanden gebruikt voor de productie van exportgoederen. Steeds vaker voor de teelt van soja, die vervolgens als veevoer naar Europa wordt verscheept. "Een vijfde van het Braziliaanse bouwland wordt al gebruikt voor het verbouwen van diervoeder voor de EU-landen, terwijl een kwart van de bevolking met honger wordt bedreigd", schrijft Klaus Werner-Lobo. "Een kind dat vandaag van de honger omkomt, wordt vermoord", concludeert Jean Ziegler, Zwitserse auteur en mensenrechtenactivist. "Hongerige mensen zijn meestal te zwak om hun land te verlaten", legt Caritas-woordvoerster Margit Draxl uit. "Deze families sturen dan vaak de sterkste zoon weg om het gezin te onderhouden dat overblijft."

Slechte ontwikkelingshulp

De uitgaven voor ontwikkelingshulp in het licht van deze machinaties slechts een druppel in de emmer, vooral omdat Oostenrijk niet haar taken te vervullen: De VN bepaalt dat elk land in de wereld biedt 0,7 procent van het bruto binnenlands product BNP voor ontwikkelingshulp, Oostenrijk kwam 2014 slechts 0,27 procent. Immers, vanuit 2016 wordt de toename van het buitenlands rampenfonds van vijf naar 20 miljoenen euro's doorgevoerd.

"Tussen 2008 en 2012 is de instroom van nieuwe fondsen meer dan verdubbeld door uitstroom uit landen in het zuiden van de wereld."
Eurodad (Europees netwerk voor schulden en ontwikkeling)

Twee recent gepubliceerde rapporten van Global Financial Integrity en Eurodad (Eurodad) door ontwikkelingsgelden komen ook voor een angstaanjagende conclusie: Alone 2012 waren de regeringen van de landen van het Zuiden verloren door illegale geldstromen meer dan 630 miljard dollar. Een groot deel hiervan is te wijten aan prijsmanipulatie bij bedrijfsinterne handel, evenals schuldaflossingen en de winst van terugkerende buitenlandse investeerders. "Tussen 2008 en 2012 is de instroom van nieuwe fondsen meer dan verdubbeld door de uitstroom uit landen in het mondiale zuiden", aldus het Eurodad-rapport.

Ontsnappen aan de klimaatverandering

Klimaatverandering is ook een reden voor vlucht. Volgens Greenpeace, alleen al in India en Bangladesh, zullen tot 125 miljoen mensen door de stijgende zeespiegel van de kust naar het binnenland moeten vluchten. De president van de Pacifische eilandstaat Kiribati heeft al officieel de erkenning gevraagd van zijn meer dan 2008-burgers als permanente vluchtelingen in 100.000 in Australië en Nieuw-Zeeland. De reden: er wordt verwacht dat de stijgende zeespiegel tegen het einde van deze eeuw de eilandstaat heeft overstroomd. Maar milieuvluchtelingen verschijnen (nog) niet in de Geneefse vluchtelingenconventie. De onlangs aangenomen VN Sustainable Development Goals (SDG) omvatten de gezamenlijke strijd tegen klimaatverandering. Het bevat ook een bindende internationale overeenkomst inzake klimaatverandering die moet worden gesloten tijdens de VN-conferentie over klimaatverandering in december in Parijs.

Nieuwe oplossingen voor asielzoekers

Mensen die Oostenrijk hebben gehaald op hun vlucht van oorlog en vervolging naar Oostenrijk, vinden hier niet altijd optimale omstandigheden, zoals de crisis in het eerste opvangcentrum Traiskirchen bewijst. Asielprocedures duren meestal jaren en het is voor asielzoekers nauwelijks mogelijk om een ​​werkvergunning te krijgen. Volgens Buitenlandse Wet arbeid konden ze inderdaad het werk na drie maanden, maar een volledige toegang tot de arbeidsmarkt krijgen ze pas na het succesvol afronden van de asielprocedure toen zij als vluchteling werden erkend en "subsidiaire bescherming" hebben ontvangen. In de praktijk kunnen asielzoekers alleen liefdadigheidswerk accepteren, zoals tuinieren of sneeuw schuiven. Er is een zogenaamde erkenningsvergoeding van enkele euro's per uur, wat niet genoeg is voor het leven.

Projecten zoals de Neighborhood Assistance van Caritas Vorarlberg stellen asielzoekers in staat zinvol werk te maken. Mensen die hulp nodig hebben, zoals thuis en in de tuin, hebben de mogelijkheid om asielzoekers te betrekken en worden indirect betaald via donaties. Kilian Kleinschmidt, een internationaal ervaren vluchtelingsexpert, ziet de oplossing om vluchtelingen deel te laten nemen aan de economische cyclus. Namens de UNHCR leidde de Duitser het op een na grootste vluchtelingenkamp ter wereld aan de Jordaans-Syrische grens en veranderde het kamp in een stad met een eigen economische macht. "Herstelgetto's voor vluchtelingen maken integratie moeilijk, omdat ze vaak geografisch geïsoleerd zijn", zegt Kleinschmidt, die pleit voor huisvestingsprogramma's in plaats van containers. "Op middellange termijn heeft Europa 50 miljoenen werknemers nodig, bepaalde beroepen zijn onderbezet. Vluchtelingen komen naar het werk en zoeken geen sociale hulp. '

Initiatieven

Organisaties zoals Caritas of het Agency for Austrian Development Cooperation (ADA) bieden mensen in ontwikkelingslanden toekomstperspectieven. ADA ondersteunt bijvoorbeeld de Oost-Afrikaanse ontwikkelingsorganisatie IGAD bij de implementatie van het conflict vroegtijdige waarschuwingssysteem CEWARN voor conflictpreventie en vredesopbouw. In een van haar projecten ondersteunt Caritas de opleiding van leerkrachten in het basisonderwijs in Zuid-Soedan en draagt ​​zo bij aan het verbeteren van onderwijskansen in het land. Fairtrade biedt ook een beter leven in landen in het zuiden met hogere prijzen en premies voor koffie- of katoenboeren.
www.entwicklung.at
www.caritas.at
www.fairtrade.at

Magda's Hotel
In Oostenrijk wordt het hotel in Wenen, een sociale onderneming van Caritas, beschouwd als een vlaggenschipproject voor de integratie van vluchtelingen: erkende vluchtelingen uit 14-landen werken hier. Naast de kamers is er een gedeeld appartement voor niet-begeleide minderjarige vluchtelingen opgezet, dat een stage bij het hotel kan beginnen.
www.magdas-hotel.at

Bank voor het algemeen welzijn
De Bank of the Common Good biedt een alternatief voor traditionele banken: winst is niet langer de enige factor die succes meet. De geldfactor moet zonder speculatie en regionaal voor het algemeen welzijn worden gebruikt.
www.mitgruenden.at

FairPhone
De Fairphone mobiele telefoon wordt vervaardigd in de eerlijkste omstandigheden en de mineralen die nodig zijn om het te maken, vooral Coltan, zijn afkomstig van gecertificeerde mijnen die geen burgeroorlog financieren.
www.fairphone.com

Foto / Video: Shutterstock, Optiemedia.