Sonja
Sinds eind 2014 is er veel gebeurd op het gebied van voedseletikettering: de opvallende etikettering van de belangrijkste allergenen laat mensen met voedselallergieën en -intoleranties opgelucht ademhalen. Gezondheidsbewuste consumenten worden gewaarschuwd door de etikettering van gehydrogeneerde vetten. De boycot van palmolie, waarvoor regenwouden worden gekapt, wordt makkelijker omdat nu de herkomst van plantaardige oliën moet worden aangegeven. En "analoge kaas" of "cheatham" moet ook duidelijk en opvallend worden aangegeven als voedselimitaties.
Tot slot moet eind 2016 ook het laatste onderdeel van de EU-voedselinformatieverordening geïmplementeerd zijn: de verplichte voedingswaarde-etikettering. Informatie zoals het vet-, suiker- of zoutgehalte per 100 gram of per 100 milliliter is dan verplicht voor verpakte levensmiddelen.
Zo mooi, zo goed - maar zoals altijd zijn het de details die het verschil maken. Mede door de vleesschandalen moet nu worden gespecificeerd in welk land het dier is vetgemest en geslacht. "Waar het vandaan komt in bewerkte producten zoals worst is nog steeds niet duidelijk", zegt Katrin Mittl, voedingsdeskundige van de Vereniging voor Consumentenvoorlichting (VKI).
Ook de invriesdatum en de eventuele dooidatum moeten op de verpakking staan. “Als vlees wordt ontdooid en opnieuw wordt ingevroren, moet dit worden genoteerd. Maar dat geldt niet overal. Voor vis kan het worden weggelaten als het verder wordt verwerkt, d.w.z. gerookt, gezouten of gekookt.
GGO-vrij – of niet?
Meneer en mevrouw Austrian houden ook niet van genetische manipulatie. Immers, volgens een onderzoek van marktagenten kiest 60 procent voor duurzaam geproduceerd voedsel om het zonder genetische manipulatie te kunnen stellen. Producten die genetisch gemodificeerde organismen (GMO) of ingrediënten bevatten, moesten al lang worden geëtiketteerd. De uitzondering: producten van dieren die gevoerd zijn met genetisch gemodificeerde planten. De meeste genetisch gemodificeerde producten zoals soja of mais worden gebruikt als veevoer. Als je ook met zuivelproducten, eieren, vlees en dergelijke aan de veilige kant wilt zijn, dan is er maar één ding dat je kan helpen: pas op voor zegels als “Geproduceerd zonder gentechnologie”.
Deze doorzichtige zegels hebben nog een ander voordeel: ze doen ook geen additieven die worden geproduceerd met behulp van genetische manipulatieprocessen. Waarom is dit belangrijk? “Additieven en smaakstoffen die met behulp van genetisch gemodificeerde micro-organismen zijn geproduceerd, hoeven niet te worden geëtiketteerd. Evenzo willekeurige, technisch onvermijdelijke GGO-bijmengingen tot 0,9 procent als het betreffende genetisch gemodificeerde organisme (GGO) in de EU is goedgekeurd en als veilig is beoordeeld.
Overigens zijn genetisch gemodificeerde micro-organismen voor de aanmaak van additieven en enzymen bij uitzondering ook toegestaan in biologische producten”, zegt de voedingsdeskundige. Dus genetische manipulatie is al lang op ons bord beland, zelfs zonder dat we ons ervan bewust zijn.
Markering: Wat niet op de verpakking staat
Wat er precies in het voedsel zit dat we elke dag eten, is lang ondoorgrondelijk geweest. In principe mogen alleen additieven die onschadelijk zijn voor de gezondheid en die technologisch noodzakelijk zijn überhaupt worden goedgekeurd: “Ze worden pas goedgekeurd na uitgebreide onderzoeken en langdurige studies. Dit wordt gewaarborgd door hoge, dagelijks toelaatbare toleranties”, zegt Mittl van de VKI. Vooral kinderen en gevoelige mensen kunnen echter nog steeds gevoelig zijn voor bepaalde ingrediënten.
Controleer producten via de app
Codecheck (www.codecheck.info) zet zich in voor meer transparantie op dit gebied. Niet alleen cosmetische producten, maar ook voedselcodes kunnen worden gescand met een mobiele telefoon-app - en u ziet in één oogopslag hoe de gebruikte ingrediënten worden beoordeeld door kritische experts. Het bedrijf vertrouwt op onafhankelijke deskundige beoordelingen van Greenpeace, WWF, AK Vienna, Ökotest of voedselchemici zoals Udo Pollmer. "Er zijn zeer goede beoordelingen en onderzoeken van experts beschikbaar, maar natuurlijk zijn niet alle additieven op de lange termijn geregistreerd", zegt Roman Bleichenbacher, oprichter en directeur van Codecheck.
Een voorbeeld? Wat dacht je van "zoetzure sojablokjes met basmatirijst"? Op de verpakking staat geen lactose en geen genetische manipulatie. Een scan toont het resultaat: de onschuldig klinkende ingrediënten maltodextrine en citroenzuur krijgen de boodschap: "Let op het potentiële gevaar". Beide ingrediënten kunnen genetisch worden gemanipuleerd. Het in fruit aanwezige citroenzuur heeft volgens levensmiddelenchemicus Heinz Knieania weinig gemeen met het additief. Collega Udo Pollmer vult aan dat de darm bij een grotere inname meer zware metalen kan opnemen.
Dus correct aangegeven in termen van regelgeving, maar toch een product dat een genetisch gemanipuleerd additief zou kunnen bevatten. Het eindproduct heeft echter geen officieel "Ohne Gentechnik"-zegel. Overigens beoordeelt Codecheck ook de betekenis van het keurmerk op de verpakking.
Zinspelen
Codecheck is community-based en werkt op een vergelijkbare manier als Wikipedia: de database voor de app en het internetplatform worden door gebruikers gevoed met producten. Nadat de ingrediënten zijn getypt, ziet elke gebruiker in één oogopslag welke toevoegingen door experts kritisch worden bekeken. Of waar gentechnologie mag worden gebruikt of als bedreigde vissoorten zijn verwerkt. Daarnaast kan de app producten met bijvoorbeeld palmolie eruit filteren.
www.codecheck.info
ingrediënten en niet-ingrediënten
Maar natuurlijk kan Codecheck alleen ingrediënten beoordelen die op de ingrediëntenlijst staan. Hulpstoffen die geen werking meer hebben in het eindproduct worden beschouwd als niet-ingrediënten en hoeven niet in de ingrediëntenlijst te worden opgenomen (tenzij het allergenen zijn).
Als er bijvoorbeeld een vloeimiddel is gebruikt voor het zout in de chips of er is een conserveermiddel toegevoegd aan het fruitmengsel in de yoghurt, dan hoeven beide toevoegingen niet op de verpakking te staan. Ook de micro-organismen, enzymen of zout die nodig zijn voor de productie van zuivelproducten zoals yoghurt, kaas of boter hoeven niet geëtiketteerd te worden zolang er geen ander ingrediënt wordt toegevoegd. Relevant voor veganisten en vegetariërs: "Zelfs de gelatine die wordt gebruikt om appelsap te klaren of stremselenzymen voor kaasproductie hoeven niet te worden aangegeven, hoewel er residuen in het eindproduct aanwezig kunnen zijn", zegt Roman Bleichenbacher.
Zou hier geen politiek nodig zijn, bijvoorbeeld met negatieve labels die verwijzen naar genetische manipulatie of onmenselijke werkomstandigheden zoals kinderarbeid?
Nog meer transparantie nodig
De oprichter van Codecheck heeft sowieso veel te weinig transparantie op de markt. “Waar komen de gebruikte grondstoffen vandaan? Gaat het bijvoorbeeld om soja, die ecologisch problematisch is, met ontbossing, monoculturen en ontheemding? Hiervoor heb je informatie nodig over de exacte herkomst en de toeleveringsketen, maar die krijg je vaak niet. Dat zou een volgende stap zijn in de richting van een niveau van transparantie dat de markt volledig verandert.”
Consumenten worden tot nu toe vooral geïnformeerd met "clean labels" zoals "zonder smaakversterkers" of positieve keurmerken zoals bio of fairtrade keurmerken. Maar zou hier geen politiek nodig zijn, bijvoorbeeld met negatieve labels die verwijzen naar genetische manipulatie of onmenselijke werkomstandigheden zoals kinderarbeid? “Het effect van zo’n verklaring zou zeker groter zijn. De labels zijn al een goede hulp, maar de consument van vandaag wil nog preciezere informatie voor zijn aankopen en dat moet toegankelijk worden gemaakt", zegt Bleichenbacher.
Markeringen
Reeds van toepassing: belangrijke aangifteverplichtingen
Plantaardige olie: Het is verplicht om de gebruikte olie te vermelden (bv. palmolie, raapzaadolie, enz.), evenals of het gehydrogeneerde olie is (geheel of gedeeltelijk)
14 belangrijke allergenen moet worden benadrukt, bijv. in vet of hoofdletters: gluten, schaaldieren, eieren, vis, pinda's, soja, melk (incl. lactose), noten (bijv. amandelen, walnoten etc.), selderij, mosterd, sesam, zwaveldioxide/sulfieten >10 mg/kg of SO2, lupinen, weekdieren
Vlees: Herkomstinformatie voor verpakt, vers of bevroren vlees (maar niet voor bewerkt vlees), rund-, kalfs-, varkensvlees-, gevogelte-, schapen- en geitenvlees: geteeld in (land), geslacht in (land), partijnummer, voor diepvriesproducten: datum van bevriezing
voedsel imitaties: Verplichte etikettering voor vervangende ingrediënten zoals imitatiekaas of stukjes plakkerig vlees of plakkerige vis
nano-markering: voor alle ingrediënten in de vorm van technisch ontwikkelde nanomaterialen. In de praktijk zijn er echter nog geen additieven in de voedingssector die onder deze term zouden vallen. Nanomaterialen kunnen volgens consumentenadviescentra echter in verpakkingen worden aangetroffen en hoeven daar niet te worden geëtiketteerd.
Het regelt wat er op het etiket van verpakt voedsel komt te staan EU-verordening voedselinformatie.
Nieuw vanaf 13.12.2016: Voedingsetikettering per 100g of 100ml: energie kJ/kcal, vet, verzadigde vetzuren, koolhydraten, suiker, eiwit, zout
Vrijwillige informatie: oa onverzadigde vetzuren, vitaminen, mineralen, voedingsvezels
Vermelding van natrium of cholesterol is niet meer toegestaan.
In principe onderhevig aan etikettering:
Genetische manipulatie: Voedsel dat genetisch gemodificeerde organismen (GGO's) bevat, moet worden geëtiketteerdAusnahme: Dieren gevoerd met genetisch gemodificeerd voer
Foto / Video: Shutterstock.
