in ,

10 mafua'aga e tatau ai ona fa'afeso'ota'i fa'afitauli fa'aagafesootai | S4F AT


saunia e Martin Auer

Pe tatau ona taula'i tonu faiga fa'avae o le tau i le fa'aitiitia o le fa'aosoina o le CO2, pe tatau fo'i ona fa'aaofia ai le fa'afitauli o le tau i se manatu o suiga mo le sosaiete atoa? 

Saienitisi faʻapolokiki Fergus Green mai le University College London ma le suʻesuʻega faʻaauau Noel Healy mai le Salem State University i Massachusetts na lomia se suʻesuʻega i lenei fesili i le tusi talaaga One Earth: Le fa'afefea ona fa'atupuina e le le tutusa suiga o le tau: Le mataupu o le tau mo se Green New Deal1 I totonu, latou te feagai ma faitioga o sui o le CO2-centric policy level i manatu eseese e faʻapipiʻi ai le puipuiga o le tau i polokalame lautele lautele. O lo'o finau nei tagata faitio e fa'apea o le lautele o le Green New Deal agenda e fa'aleagaina ai taumafaiga e fa'amama. Mo se faʻataʻitaʻiga, na tusia e se saienitisi iloga o le tau o Michael Mann i le tusi talaaga Natura:

"O le tu'uina atu o le suiga o le tau se lisi o fa'atauga o isi polokalame fa'aagafesoota'i viia e ono tula'i mai ai i latou e mana'omia lagolago (e pei o le au fa'asao tuto'atasi ma le feololo) o lo'o fefefe i se fuafuaga lautele o suiga fa'aagafesootai alualu i luma."2

I a latou suʻesuʻega, na faʻaalia e tusitala lena mea

  • le tutusa agafesootai ma le tamaoaiga o avetaʻavale mo le faʻaaogaina ma le gaosiga o le CO2,
  • o le le tutusa o le tufatufaga o tupe maua ma le tamaoaiga e mafai ai e tagata mauʻoa ona faʻalavelaveina faiga puipuia o le tau,
  • o le le tutusa e faʻaleagaina ai le lagolago a tagata lautele mo gaioiga o le tau,
  • ma o tulaga le tutusa e fa'aleagaina ai le felagolagoma'i lautele e mana'omia mo gaioiga fa'atasi.

O lo'o fa'ailoa mai ai e fa'apea o le fa'amama fa'ato'a atoatoa e mafai ona ausia pe a fa'apipi'i i totonu o se polokalame lautele o suiga fa'aagafesootai, tamaoaiga ma fa'atemokarasi.

O lenei pou e mafai ona tuʻuina atu naʻo se faʻamatalaga puupuu o le tusiga. Ae sili atu i mea uma, naʻo se vaega itiiti o faʻamaoniga lautele e aumai e Green ma Healy e mafai ona toe faia iinei. O se feso'ota'iga i le lisi atoa o lo'o mulimuli mai i le fa'ai'uga o le meli.

Fuafuaga mo le puipuiga o le tau, tusi Green ma Healy, na aliaʻe muamua mai se vaaiga CO2-centric. O suiga o le tau sa iai ma o lo'o malamalama pea i se vaega o se fa'afitauli fa'apitoa o le tele o kasa kasa. Ole tele o meafaigāluega o lo'o tu'uina atu, e pei o fesoasoani mo tekonolosi e maualalo le fa'aoso ma le fa'atulagaina o tulaga fa'apitoa. Ae o le taulaiga autu o le faʻaogaina o masini maketi: lafoga CO2 ma fefaʻatauaʻiga o faʻasalalauga.

O le a le Fefa'ataua'iga Fou Green?

Ata 1: Vaega o Fefa'ataua'iga Fou Green
Punavai: Green, F; Healy, N (2022) CC BY 4.0

Green New Deal taʻiala e le faʻatapulaʻaina i le faʻaitiitia o le CO2, ae aofia ai le tele o suiga lautele, tamaoaiga ma le faatemokalasi. Latou te faʻamoemoe mo se suiga mamao o le tamaoaiga. O le mea moni, o le faaupuga "Green New Deal" e le faʻamaonia3. Ua faailoa mai e le au tusitala ia mea e tutusa ai: Green New Deal concepts e tofia ai le setete o se matafaioi tutotonu i le fausiaina, mamanu ma le puleaina o maketi, e ala i tupe teufaafaigaluega a le malo i oloa ma auaunaga lautele, tulafono ma tulafono faatonutonu, faiga faavae tau tupe ma tupe, ma faʻatauga lautele ma lagolagoina mea fou. O le fa'amoemoe o nei fa'alavelave a le setete e tatau ona tu'uina atu i le lautele o oloa ma auaunaga e fa'amalieina ai mana'oga masani o tagata ma mafai ai ona latou ola i se olaga manuia. E tatau ona fa'aitiitia fa'aletonu tau tamaoaiga ma fa'ato'a manuia ai i'uga o faiga fa'ailoga lanu, fa'akolone ma fa'afeusuaiga. Ma le mea mulimuli, Green New Deal concepts e fa'amoemoe e fausia se lautele fa'alapotopotoga, fa'alagolago uma i tagata auai malosi (aemaise fa'atulagaina vaega fiafia o tagata faigaluega ma tagatanuu masani), ma luga o le lagolago lemu a le to'atele, o lo'o atagia i fa'ai'uga palota.

10 auala e fa'aoso ai suiga o le tau

O le malamalama o le vevela o le lalolagi o loʻo faʻateleina ai le le tutusa o agafesootai ma le tamaoaiga o loʻo taulaʻi tele i le faʻalapotopotoga o le puipuiga o le tau. E le o iloa lelei le mafua'aga o ala o lo'o tafe i le itu fa'afeagai, o lona uiga, pe fa'afefea ona afaina le le tutusa o agafesootai ma le tamaoaiga i suiga o le tau.

E taʻua e tusitala ia ituaiga auala e sefulu i vaega e lima:

mea 'ua faʻaaogā

1. O le tele o tupe maua a tagata, o le tele foi lea o le taumafa ma le tele o kasa oona e mafua mai i le gaosiga o nei oloa faatau. O su'esu'ega e fa'atatauina e fa'atatau i le fa'aoso mai le 10 pasene sili ona tamaoaiga e o'o atu i le 50% o fa'alelalolagi. E mafai ona maua le tele o tupe fa'asao pe a fa'aitiitia tupe maua ma le tamaoaiga o tagata maualuluga. O se su'esu'ega4 o le 2009 na fa'ai'u ai e 30% o fa'alelalolagi e mafai ona fa'asaoina pe a fai o le fa'aosoina o le 1,1 piliona o le tele o fa'amalama e fa'atapula'a i le maualuga o lo latou sui sili ona fa'aleagaina.5

Ata 2: O le au mauoa e le tutusa le nafa ma le fa'aaogaina o le eletise (e pei o le 2015)
Punavai: Green, F; Healy, N (2022) CC BY 4.0

2. Ae e le na'o le taumafa a le au mau'oa e tau atu i le maualuga o le fa'aoso. O tagata mauʻoa e masani ona faʻaalia o latou tamaoaiga i se auala faʻaalia. O le taunuuga, o tagata e maualalo tupe maua e taumafai foi e siitia o latou tulaga e ala i le faʻaaogaina o faʻailoga o le tulaga ma faʻatupeina lenei faʻateleina o le faʻaaogaina e ala i le faigaluega i itula uumi (faʻataʻitaʻiga e ala i le faigaluega ovataimi poʻo le tuʻuina atu o tagata matutua uma i le fale e faigaluega tumau).

Ae pe le o le fa'atupula'ia o tupe maua maualalo e mafua ai fo'i le maualuga o le fa'aoso? E le faapea. Aua o le tulaga o tagata matitiva e le mafai ona faaleleia i le mauaina o le tele o tupe. E mafai fo'i ona fa'aleleia atili e ala i le fa'aavanoaina o nisi o oloa gaosia fa'alelei i le tau. Afai e te maua le tele o tupe, o le ae faʻaaogaina le tele o le eletise, faʻafefe le vevela i le 1 tikeri, faʻateleina le taʻavale, ma isi mea e maua, ma isi mea, e mafai ona faʻaleleia le tulaga o le au vaivai e aunoa ma le faʻateleina o le faʻafefe.

O le isi manatu e faapea afai o le sini ia maua e tagata uma le tulaga maualuga o le soifua manuia i totonu o se paketi kaponi saogalemu, ona tatau lea ona faateleina le taumafaina e vaega sili ona matitiva o le faitau aofaʻi. O lenei mea e mafai ona taʻitaʻia ai le maualuga o le manaʻomia mo le malosi ma faʻatupu ai le maualuga o le kasa oona. Ina ia mafai ona tatou tumau i totonu o se paketi kaponi saogalemu i le aotelega, e tatau ona faʻaitiitia le tutusa mai le pito i luga e ala i le faʻatapulaʻaina o filifiliga taumafa a le au maumea. O le a le uiga o ia faiga mo le tuputupu aʻe o le GDP o loʻo tuʻuina e tusitala o se fesili faʻapitoa e leʻi taliina.

I le mataupu faavae, fai mai Green ma Healy, o le malosi o manaʻoga o tagata maualalo tupe maua e faigofie ona faʻamalo aʻo latou taulaʻi atu i fale ma feʻaveaʻi taua. O le tele o le malosi o loʻo faʻaaogaina e tagata mauʻoa e sau mai femalagaaiga i luga o le ea6. E faigata, taugata ma le fa'ataunu'uina o femalagaiga i luga o le ea i le taimi nei e faigata ona iloa. Ole a'afiaga lelei la ile fa'aitiitia o tupe maua maualuga e mafai ona sili atu nai lo le a'afiaga ole fa'atuputeleina o tupe maua maualalo.

faiga

Pe mafai ona fa'a'ese'esea faiga tu'uina atu e fa'alagolago e le gata i fa'ai'uga a tagata fa'atau, ae fa'apea fo'i i fa'ai'uga gaosiga a kamupani ma faiga fa'avae tau tamaoaiga a le malo.

3. O le 60% sili ona mauoa e iai le va o le 80% (Europa) ma le toeitiiti 5% o le tamaoaiga. O le afa matitiva e umia le XNUMX% (Europa) pe itiiti7. O lona uiga, o se la'ititi la'ititi (sili ona pa'epa'e ma tama) e fa'atatau i a latou tupe fa'afaigaluega pe fa'afefea ona gaosia. I le vaitaimi o le neoliberal talu mai le 1980, o le tele o kamupani sa umia muamua a le malo ua faʻapalapalaina ina ia faʻataunuʻuina faaiuga o le gaosiga i le faʻaogaina o tupe maua a le tagata lava ia nai lo manaoga o le manuia lautele. I le taimi lava e tasi, o "tagata e umia sea" (tagata e ona tusi faamaonia sea, faʻasoa) ua maua le faʻateleina o le puleaina o le pulega o kamupani, ina ia mafai ai e a latou faʻamatalaga puʻupuʻu, vave maua tupe maua e fuafua ai filifiliga a le kamupani. O le mea lea e fa'aosoina ai pule e fesuia'i tau i isi ma, mo se fa'ata'ita'iga, ia 'alofia pe tolo'i tupe teu fa'aola CO2.

4. O lo'o fa'aogaina fo'i e le aufai tupe a latou tupe faavae e fa'alautele ai tulafono fa'apolokiki ma fa'alapotopotoga e fa'amuamua tupe maua nai lo isi iloiloga uma. O a'afiaga a kamupani suau'u fossil i fa'ai'uga fa'apolokiki o lo'o fa'amaumauina lautele. Mai le 2000 i le 2016, mo se faʻataʻitaʻiga, US $ XNUMX piliona na faʻaalu i le faʻamalosia o le Konekeresi i tulafono o suiga o le tau8. O lo'o fa'amaumauina fo'i lo latou a'afiaga i manatu lautele9 . Latou te faʻaaogaina foi lo latou malosi e taofia ai le tetee ma faʻasalaina tagata tetee10

.

Ata 3: O le fa'atumauina o le tamaoaiga e fa'aosoina ai le auma ma mafai ai ona fa'alavelaveina faiga fa'avae o le tau
Punavai: Green, F; Healy, N (2022) CC BY 4.0

Pulea fa'atemokalasi, tali atu i faiga fa'apolokiki ma pisinisi, fa'atonutonuina o kamupani ma maketi tau tupe o ni fa'afitauli ia e feso'ota'i vavalalata ma avanoa mo le fa'apalapala.

polokiki o le fefe

5. O le fefe i le leiloa o galuega ona o gaioiga o le tau, moni pe faʻaalia, e faʻavaivaia ai le lagolago mo le faʻaogaina o gaioiga.11. E oʻo lava i luma o le faʻamaʻi COVID-19, o le maketi o tagata faigaluega i le lalolagi na i ai i se faʻalavelave: leai ni galuega, le agavaa, galuega le mautonu i le pito i lalo o le maketi o tagata faigaluega, faʻaitiitia le auai i le iuni, o nei mea uma na faʻateleina e le faʻamaʻi, lea na faʻateleina ai le le saogalemu lautele.12. O le tau o le carbon ma/po'o le soloia o fesoasoani e le fiafia i ai tagata e maualalo tupe maua ona latou te fa'atuputeleina le tau o oloa fa'atau i aso uma e maua ai le kaponi.

Ia Aperila 2023, 2,6 miliona tagata talavou i lalo ifo o le 25 tausaga na leai ni galuega i le EU, poʻo le 13,8%:
Ata: Claus Ableiter e ala mai Wikimedia, CC BY-SA

6. O le si'itia o tau ona o faiga fa'avae carbon-centric - moni pe va'aia - o lo'o fa'atupula'ia ai atugaluga, aemaise lava i tagata e le mau'oa, ma fa'aleagaina ai le lagolago a tagata lautele mo i latou. O le mea lea e faigata ai ona fa'agaoioia tagata lautele mo le fa'a'ese'esea. Aemaise lava vaega o loʻo aʻafia tele i faʻafitauli o le tau, o lona uiga o loʻo i ai ni mafuaʻaga faʻapitoa e faʻamalosi ai, e pei o fafine ma tagata lanu, e matua afaina lava i aʻafiaga o le tau. (Mo Austria, e mafai ona matou faʻaopoopoina tagata lanu i tagata o loʻo malaga mai ma tagata e leai ni sitiseni Austrian.)

O se olaga fiafia i le tau e le taugofie mo le toatele

7. E le maua e tagata maualalo tupe maua ni tupe po'o ni fa'aosofiaga e teu fa'afaigaluega i oloa taugata-mamao po'o oloa maualalo-carbon. Mo se faaaʻoaʻoga, i atunuu mauʻoa, o tagata matitiva e nonofo i fale e tau leai se malosi. Talu ai o le tele o latou nonofo i fale mautotogi, latou te le maua le faʻamalosi e teu faʻafaigaluega i le faʻaleleia atili o le malosi. O lenei mea e faʻaleagaina saʻo ai lo latou gafatia e faʻaitiitia le faʻaaogaina o le faʻaaogaina ma fesoasoani i lo latou fefefe i aʻafiaga o le tau.

Thomas Lehmann e ala mai Wikimedia, CC BY-SA

8. O faiga fa'avae e fa'atatau i le CO2 e mafai fo'i ona fa'aoso tu'usa'o fa'asagatau, e pei o le 'ofu lanu samasama i Falani, lea na fa'atatau i le si'itia o tau o le suau'u e fa'atatau i faiga fa'avae o le tau. Ole suiga ole tau ole malosi ma felauaiga ua faaosofia ai faiga sauā tetee i le tele o atunuu e pei o Nigeria, Ekuatoa ma Chile. I nofoaga o loʻo faʻatumauina ai pisinisi faʻamalosi carbon, o le tapunia o laʻau e mafai ona paʻu ai le tamaoaiga o le lotoifale ma nutimomoia ai faʻamatalaga loloto o loʻo aʻa, sootaga lautele ma sootaga i aiga.

Leai se felagolagomai

O su'esu'ega fa'apitoa lata mai e feso'ota'i ai le maualuga o le le tutusa o le tamaoaiga i le maualalo o le fa'alagolago i tagata lautele (fa'alagolago i isi tagata) ma le fa'atuatuaga fa'apolokiki (fa'alagolago i fa'alapotopotoga ma fa'alapotopotoga fa'apolokiki).13. O tulaga maualalo o le fa'alagolago e feso'ota'i ma le maualalo o le lagolago mo gaioiga o le tau, aemaise lava mo mea tau tupe14. Green ma Healy va'ai ni auala se lua o lo'o galue iinei:

9. O le le tutusa o le tamaoaiga e ta'ita'ia ai - e mafai ona fa'amaonia - i le tele o faiga pi'opi'o15. O lenei mea e faʻamalosia ai le manatu lautele e faʻapea o le au faipule faʻapolokiki e na o le tuliloaina o latou lava fiafiaga ma mea a tagata mauʻoa. E pei o lea, o le a itiiti le talitonuga o tagatanuu pe a folafola atu ia i latou o tapulaʻa pupuu o le a oʻo atu ai i le faʻaleleia o taimi umi.

10. Lona lua, o le le tutusa o le tamaoaiga ma agafesootai e taitai atu ai i se fevaevaeaiga i totonu o sosaiete. O tagata mauoa e mafai ona vavaeeseina faaletino i latou lava mai isi tagata lautele ma puipuia i latou lava mai faʻafitauli faʻale-agafesootai ma le siosiomaga. Talu ai ona o le au mauoa o loʻo i ai le faʻalavelave faʻapitoa i le gaosiga faʻaleaganuʻu, aemaise lava le aufaasālalau, e mafai ona latou faʻaogaina lenei mana e faʻatupu ai fevaevaeaʻiga i le va o faʻalapotopotoga eseese. Mo se faʻataʻitaʻiga, o le au mauoa conservatives i le US ua latou faʻalauiloaina le manatu e ave e le malo mai le vasega paʻepaʻe "galue malosi" e tuʻuina atu tufaʻaga i tagata matitiva "le talafeagai", e pei o tagata malaga ma tagata lanu. (I Austria, o lenei mea e fetaui ma feeseeseaiga e faasaga i faamanuiaga lautele mo "tagata ese" ma "tagata saili sulufaiga"). O ia manatu e faʻavaivaia ai le felagolagomaʻi e manaʻomia mo le galulue faʻatasi i le va o faʻalapotopotoga lautele. O lo'o ta'u mai ai o se fa'agaioiga fa'aagafesoota'i tele, e pei ona mana'omia mo le fa'asao vave, e na'o le fa'amalosia o le felagolagoma'i i le va o fa'alapotopotoga fa'alapotopotoga eseese. E le gata i le manaʻomia o se tufatufa tutusa o meafaitino, ae faʻapea foʻi ma le faʻafeiloaʻiga e mafai ai e tagata ona vaʻavaʻai ia i latou lava o se vaega o se galuega masani e ausia ai faʻaleleia mo tagata uma.

O a ni tali mai le Green New Deals?

O lea la, talu ai ona o le le tutusa e sao saʻo i suiga o le tau pe faʻalavelaveina le decarbonization i auala eseese, e talafeagai le manatu o manatu o le lautele lautele o suiga faʻaagafesootai e mafai ona faʻalauiloaina le tau faasaga i suiga o le tau.

Na suʻesuʻeina e le au tusitala 29 Green New Deal concepts mai konetineta e lima (teletele mai Europa ma Amerika) ma vaevaeina vaega i ni fusi faʻavae e ono poʻo ni fuifui.

Ata 4: O fuifui 6 o vaega Green New Deal
Punavai: Green, F; Healy, N (2022) CC BY 4.0

Tausiga agafesootai gafataulimaina

1. O faiga fa'avae mo so'otaga gafataulimaina o lo'o taumafai mo tagata uma ina ia maua le avanoa i oloa ma auaunaga e fa'amalieina mana'oga fa'avae i se tulaga gafataulimaina: fale e fa'amama lelei, fa'amama-ma leai se fa'aleaganu'u malosi o aiga, feoa'i ma feoa'i lautele, fa'atumauina le gaosia o mea'ai maloloina, vai inu saogalemu. O ia faiga e fa'aitiitia ai le le tutusa ile tausiga. E ese mai i faiga fa'avae CO2-centric, latou te mafai ai ona maua e vasega matitiva le avanoa i oloa maualalo-carbon i aso uma e aunoa ma le fa'apopoleina atili o le paketi a le aiga (Mechanism 2) ma o lea e le fa'aosoina ai se tetee mai ia i latou (Mechanism 7). O le fa'ate'aina o nei sapalai faiga e fa'atupuina ai fo'i galuega (fa'ata'ita'iga o le fa'afouga fa'avevela ma galuega faufale).

Puipuiga tau tupe

2. Green New Deal concepts e taumafai mo le saogalemu tau tupe mo e matitiva ma i latou e lamatia i le mativa. Mo se faʻataʻitaʻiga, e ala i se aia tatau e galue ai; se tupe maua maualalo fa'amaonia e lava e ola ai; polokalame a'oa'oga e leai se totogi pe fa'atupe mo galuega fa'alelei le tau; avanoa saogalemu ile tausiga fa'alesoifua maloloina, soifua manuia lautele ma le tausiga o tamaiti; faaleleia le saogalemu lautele. O ia faiga fa'avae e mafai ona fa'aitiitia ai le fa'afeagai o gaioiga o le tau ona o le fa'aletonu tau tupe ma agafesootai (Mechanisms 5-8). O le saogalemu tau tupe e mafai ai e tagata ona malamalama i taumafaiga e faʻasaʻo e aunoa ma le fefe. A'o latou ofo atu fo'i le lagolago i tagata faigaluega i le fa'aitiitia o alamanuia fa'atosina carbon, e mafai ona va'aia i latou o se fa'alautelega o le 'na'o le suiga'.

suiga i sootaga pule

3. Ua faailoa mai e le au tusitala taumafaiga e suia sootaga malosi o le vaega lona tolu. O le a sili atu le aoga o faiga faʻavae o le tau pe a faʻatapulaʻaina le faʻaogaina o le tamaoaiga ma le malosi (mechanisms 3 ma le 4). Green New Deal concepts e fa'amoemoe e fa'aitiitia le tamaoaiga o tagata mau'oa: e ala i le alualu i luma o tupe maua ma lafoga o le tamaoaiga ma le tapunia o lapo'a lafoga. Latou te valaau mo se suiga malosi mai tagata e umia sea agai i tagata faigaluega, tagata faʻatau ma faʻalapotopotoga faʻapitonuʻu. Latou te taumafai e faʻaitiitia le aʻafiaga o tupe a le tagata lava ia i faiga faʻapolokiki, mo se faʻataʻitaʻiga e ala i le faʻatonutonuina o faiga faʻapolopolo, faʻatapulaʻaina tupe faʻaalu faʻaupuga, faʻatapulaʻaina faʻasalalauga faʻapolokiki poʻo le faʻatupeina lautele o faʻasalalauga palota. Talu ai ona o sootaga malosi e faʻailoga tagata, faʻafeusuaiga, ma colonialist, o le tele o Green New Deal concepts e manaʻomia ai meafaitino, faʻapolokiki, ma aganuʻu faʻamasinoga mo vaega faʻatauvaʻa. (Mo Austria o lona uiga, faatasi ai ma isi mea, faʻamutaina le faʻapolokiki faʻateʻaina o le silia ma le miliona tagata faigaluega e le agavaa e palota).

"Pass-egal-Wahl" faatulagaina e SOS Mitmensch
Ata: Martin Auer

CO2-centric fua

4. O le fuifui lona fa e aofia ai CO2-centric fua e pei o lafoga CO2, tulafono faatonutonu o emitters alamanuia, tulafono faatonutonu o le tuuina atu o suauu fossil, fesoasoani mo le atinae o tekinolosi le tau. E tusa ai ma lo latou faʻasolosolo, o lona uiga e sili atu le aʻafiaga i tupe maua maualalo, o lenei mea e tatau ona tauia e ala i fua mai vaega muamua e tolu.

toe tufatufaina atu e le setete

5. O se tulaga masani masani o manatu Green New Deal o le lautele lea o le sao o tupe faaalu a le malo e tatau ona faatino. O lafoga i luga o le CO2 emissions, tupe maua ma tupe faavae o loʻo talanoaina i luga e tatau ona faʻaogaina e faʻatupe ai faiga manaʻomia mo le gafataulimaina o agafesootai, ae ia faʻamalosia ai le faʻafouina o tekonolosi. O faletupe tutotonu e tatau ona fiafia i vaega maualalo-carbon ma a latou faiga faavae tau tupe, ma o loʻo fautuaina foʻi faletupe lanu meamata. Ole fa'amaumauga ole atunu'u ma fa'apea fo'i fa'amaumauga a kamupani e tatau ona fa'atulagaina e tusa ai ma ta'iala mautu. E le o le GDP (gross domestic product) e tatau ona avea o se faailoilo o faiga faavae manuia o le tamaoaiga, ae o le Fa'ailoga Moni o le Alualu i Luma.16 (fa'ailoga o le alualu i luma moni), a itiiti mai o se fa'aopoopoga.

Felagolagomai faavaomalo

6. E na'o ni nai manatu o le Green New Deal na su'esu'eina e aofia ai vaega o faiga fa'avae mai fafo. O nisi o lo'o tu'uina atu ni suiga i tua'oi e puipuia ai le gaosiga sili atu ona gafataulimaina mai le fa'atauva'a mai atunu'u e fa'aitiitia le fa'asa'olotoina o tulafono fa'aauau. O isi e taulaʻi atu i tulafono faʻavaomalo mo fefaʻatauaʻiga ma tupe faavae. Talu ai o suiga o le tau o se faʻafitauli i le lalolagi, e talitonu le au tusitala o manatu Green New Deal e tatau ona aofia ai se vaega o le lalolagi. O nei mea e mafai ona avea ma fuafuaga e faia ai aiaiga faʻaagafesootai gafataulimaina lautele, ia faʻalauteleina le saogalemu o mea tau tupe, e suia ai sootaga o malosiaga i le lalolagi atoa, e toe fuataʻi ai faʻalapotopotoga tau tupe faavaomalo. Green New Deal concepts e mafai ona i ai sini faiga faʻavae mai fafo o le fefaʻasoaaʻi o tekinolosi lanu meamata ma meatotino faʻapitoa i atunuu matitiva, faʻalauiloaina fefaʻatauaʻiga i oloa faʻafeiloaʻi o le tau ma faʻatapulaʻaina fefaʻatauaʻiga i oloa CO2-mamafa, puipuia le faʻatupeina o tuaoi o galuega faʻavae, tapunia lafoga lafoga, foa'i le toomaga o aitalafu ma fa'ailoa mai fua faatatau o lafoga maualalo i le lalolagi.

Iloiloga mo Europa

O le le tutusa e matua maualuga lava i totonu o atunuu e maualuga tupe maua i le Iunaite Setete. I atunuu Europa e le faapea ona faaleoina. O nisi o tagata fai polokiki i Europa e manatu i manatu Green New Deal e mafai ona manumalo i le toʻatele. O le "European Green Deal" na fofogaina e le Komisi o le EU atonu e foliga tauagafau pe a faʻatusatusa i faʻataʻitaʻiga o loʻo faʻamatala atu iinei, ae o le au tusitala na vaʻaia se malologa ma le auala muamua CO2-centric i faiga faʻavae tau. O mea na tutupu i nisi o atunuu o le EU o loʻo fautua mai ai o ia faʻataʻitaʻiga e mafai ona manuia i tagata palota. Mo se faʻataʻitaʻiga, o le Spanish Socialist Party na faʻateleina lona toʻatele e 2019 nofoa i le 38 palota ma se polokalame malosi Green New Deal.

Fa'aaliga: E na'o ni nai fa'asinomaga la'ititi na fa'aopoopoina i lenei aotelega. O le lisi atoa o suʻesuʻega na faʻaaogaina mo le uluai tusiga e mafai ona maua iinei: https://www.cell.com/one-earth/fulltext/S2590-3322(22)00220-2#secsectitle0110

Ata fa'avaa: J. Sibiga e ala mai flickr, C.C BY-SA
Vaia: Michael Bürkle

1 Green, Fergus; Healy, Noel (2022): Faʻafefea ona faʻafefeina le le tutusa o suiga o le tau: Le mataupu o le tau mo se Green New Deal. I: Lalolagi Tasi 5/6:635-349. I luga ole laiga: https://www.cell.com/one-earth/fulltext/S2590-3322(22)00220-2

2 Mann, Michael E. (2019): Toefuata'iga tu'utia ma le fefa'ataua'iga fou lanu meamata. I: Natura 573_ 340-341

3 Ma e le o fetaui ma le faaupuga "social-ecological transformation", e ui lava e mautinoa lava o loʻo i ai ni faʻalavelave. O le faaupuga e faʻavae i luga o le "New Deal", le polokalame o le tamaoaiga a FD Rooseveldt, lea na faʻamoemoe e faʻafefe ai le faʻafitauli tau tamaoaiga o le 1930s i Amerika. O le matou ata fa'avaa o lo'o fa'aalia ai se fa'atagata e fa'amanatu ai lea mea.

4 Chakravarty S. et al. (2009): Fa'asoa fa'aitiitiga fa'alelalolagi CO2 i totonu o le tasi piliona maualuga emitters. I totonu: Proc. faaleatunuu Acad. faasaienisi US 106: 11884-11888

5 Faatusatusa foi le matou lipoti i le taimi nei Lipoti ole Tau ole Tulaga 2023

6 Mo le sefuluaʻi mauoa o le faitau aofaʻi o Peretania, o femalagaiga i luga o le ea e tusa ma le 2022% o le faʻaaogaina o le malosi a le tagata i le 37. O se tagata i le tasi sefulu mauoa na faʻaaogaina le tele o le malosi i luga o femalagaiga i luga o le ea e pei o se tagata i totonu o le lua vaesefulu sili ona matitiva i tupe alu uma e ola ai: https://www.carbonbrief.org/richest-people-in-uk-use-more-energy-flying-than-poorest-do-overall/

7 Chancel L, Piketty T, Saez E, Zucman G (2022): Lipoti o le Le tutusa o le Lalolagi 2022. Initoneti: https://wir2022.wid.world/executive-summary/

8 Brulle, RJ (2018): Le lobby o le tau: o se au'ili'iliga vaega o tupe fa'aalu i suiga o le tau i Amerika, 2000 i le 2016. Climatic Change 149, 289-303. I luga ole laiga: https://link.springer.com/article/10.1007/s10584-018-2241-z

9 Oreskes N.; Conway EM (2010); Fa'atau o Masalosalo: Na Fa'afefea e le To'aitiiti o Saienitisi ona Natia le Upu Moni i Fa'afitauli mai le Usu tapaa i le Mafanafana o le Lalolagi. Bloomsbury Press,

10 Scheidel Armin et al. (2020): Fete'ena'iga ma le puipuiga o le si'osi'omaga: o se vaaiga lautele i le lalolagi.In: Glob. siosiomaga Chang. 2020; 63: 102104, Initaneti: https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0959378020301424?via%3Dihub

11 Vona, F. (2019): O galuega gau ma le taliaina faaupufai o faiga faavae o le tau: aisea e matua tumau ai le finauga 'fasioti galuega' ma pe faapefea ona soloia. I totonu: Clim. Faiga fa'avae. 2019; 19:524-532. I luga ole laiga: https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/14693062.2018.1532871?journalCode=tcpo20

12 Ia Aperila 2023, 2,6 miliona tagata talavou i lalo ifo o le 25 tausaga na leai ni galuega i le EU, poʻo le 13,8%: https://ec.europa.eu/eurostat/documents/2995521/16863929/3-01062023-BP-EN.pdf/f94b2ddc-320b-7c79-5996-7ded045e327e

13 Rothstein B., Uslaner EM (2005): Mea uma mo tagata uma: tutusa, faiga piʻopiʻo, ma le faʻalagolago lautele. I totonu: World Politics. 2005; 58:41-72. I luga ole laiga: https://muse-jhu-edu.uaccess.univie.ac.at/article/200282

14 Kitt S. et al. (2021): Le matafaioi o le faʻalagolago i le taliaina e tagatanuu o faiga faʻavae o le tau: faʻatusatusaina o manatu o le malo agavaa, faʻamaoni ma le tutusa tutusa. I totonu: Ecol. tamaoaiga. 2021; 183: 106958. Initoneti: https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0921800921000161

15 Uslaner EM (2017): Fa'atuatuaina fa'apolokiki, faiga pi'opi'o, ma le le tutusa. i le: Zmerli S. van der Meer TWG Tusitaulima i luga o le Fa'atuatuaga Fa'apolokiki: 302-315

16https://de.wikipedia.org/wiki/Indikator_echten_Fortschritts

O lenei pou na faia e le Community Option. Auai i totonu ma lafo lau savali!

I LE FUAFUAGA I LE FILIFILIA AUSIA


Tuua se Faamatalaga