Commons - Pehea e holomua ai ka hoʻomau | S4F AT

na Martin Auer

ʻO ka manaʻo o ka "pōʻino o ka lehulehu" e ulu hou aʻe i ke kūkākūkā e pili ana i ka pōʻino o ke aniau a me ka pilikia honua. Wahi a ia, hiki ke hoʻohana nui ʻia nā mea maʻamau a me ka palaho. Ua hōʻike ka ʻepekema politika a me ka mea hoʻokele waiwai ʻo Elinor Ostrom i ke kumu e pono ʻole ai kēia a pehea e hoʻohana mau ai nā kumuwaiwai e nā kaiāulu hoʻonohonoho ponoʻī, pinepine i nā kenekulia.

Pono nā mea naʻauao e nānā ana i ko mākou honua i ka hopena e hiki mai ana kahi pōʻino weliweli ma ʻaneʻi: ke luku nei mākou nā kānaka o ka Honua i ko mākou honua. mākou wissene luku aku kakou ia ia. mākou wollen iā ia nicht luku aku. A ʻoiai ʻaʻole hiki iā mākou ke ʻimi i kahi ala e hoʻopau ai i ka luku.

ʻO ka hoʻokumu ʻana o kēia hanana mai ka ʻAmelika ʻAmelika ʻo Garrett Hardin (1915 a 2003). Me kāna ʻatikala 1968 "Ka Poino o ke Aupuni"1 - ma Kelemānia: "The Tragedy of the Commons" a i ʻole "The Tragedy of the Commons" - ua hana ʻo ia i kahi huaʻōlelo hale e wehewehe ana i ke kaʻina hana e alakaʻi ai nā hana a nā kānaka i kahi hopena i makemake ʻole ʻia e kekahi. I loko o ka ʻatikala, hoʻāʻo ʻo Hardin e hōʻike i nā waiwai maʻamau i hiki ke loaʻa ʻole ʻia e like me ka lewa, nā kai o ka honua, nā kai lawaiʻa, nā ululāʻau a i ʻole nā ​​​​helehele kaiāulu e hoʻohana nui ʻia a luku ʻia. Lawe pū ʻo ia i ka huaʻōlelo "commons" a i ʻole "commons" mai ka wahi kaiāulu, ka ʻai i ʻai ʻia e kekahi kauhale. He laʻana kēlā ʻano pānaʻi like ʻole.

Penei ka helu ʻana: 100 bipi ʻai i kahi pā. He lawa wale no ka hooulu hou ana i ka hanai holoholona i kela makahiki keia makahiki. He ʻumi o kēia mau bipi naʻu. "Ma ke ʻano he kanaka noʻonoʻo," wahi a Hardin, "ke hoʻoikaika nei kēlā me kēia kahu bipi e hoʻonui i kāna pono." Inā hoʻouna au i ka ʻumikūmākahi pipi i kahi hanai ma mua o ka ʻumi, e emi ana ka hua waiu no ka bipi i hoʻokahi pakeneka no ka mea ʻoi aku ka liʻiliʻi o kēlā me kēia pipi. ua ai. Ke hāʻule nei hoʻi kaʻu hua waiū no ka bipi, akā, ʻoiai he ʻumikūmākahi kaʻu bipi i kēia manawa ma mua o ka ʻumi, piʻi ka nui o kaʻu hua waiū ma kahi o ʻeiwa pakeneka. No laila, he naʻaupō wau inā hāʻawi wau i ka bipi ʻumikūmākahi i ʻole e hoʻonui i ka ʻai. A ʻoi aku koʻu naʻaupō inā ʻike wau i nā kahu hānai ʻē aʻe e hoʻokele i nā bipi hou i loko o ka pā a ʻo wau wale nō ka mea i makemake e pale i ka pā. E emi ana ka waiu o ka'u mau bipi he umi, a e loaa ka pomaikai i na mea e ae. No laila, e hoʻopaʻi ʻia au no ka hana kūpono.

Pono nā kahu hānai ʻē aʻe e hahai i ka loina like inā ʻaʻole lākou makemake e hele i lalo. A ʻo ia ke kumu he mea hiki ʻole ke ʻalo ʻia e like me ka hopena i ka pōʻino Helene e hoʻohana nui ʻia ka ʻai a lilo i mehameha.

ʻO ka ʻenemi o ka ulu ʻana o ka heluna kanaka

Wahi a Hardin, ʻelua wale nō koho e pale ai i ka pōʻino: ʻo ka hoʻoponopono ʻana ma o ka hoʻokele kikowaena a i ʻole ka hoʻokaʻawale ʻana i nā mea maʻamau i nā ʻāpana pilikino. ʻO ka mea hānai hānai i kāna mau bipi ma kona ʻāina ponoʻī e makaʻala ʻaʻole e luku i kona lepo, hele ka hoʻopaʻapaʻa. "ʻO ka ʻoihana pilikino a i ʻole ka socialism," i ʻōlelo ʻo ia ma hope. ʻO ka hapa nui o nā moʻolelo o ka "pōʻino o ka lehulehu" e pau ma ʻaneʻi. Akā maikaʻi ke ʻike i nā hopena hou aʻe a Hardin i huki ai. He mau hoʻopaʻapaʻa kēia e ulu hou aʻe ana i ka hoʻopaʻapaʻa e pili ana i ka pōʻino o ke aniau.

ʻIke ʻo Hardin i ke kumu maoli o ka hoʻohana nui ʻana i nā kumuwaiwai i ka ulu ʻana o ka heluna kanaka. Hoʻohana ʻo ia i ka laʻana o ka hoʻohaumia kaiapuni e hōʻike i kēia: Inā hoʻolei kahi paionia hoʻokahi ma Wild West i kāna ʻōpala i ka muliwai kokoke loa, ʻaʻole ia he pilikia. Ke piʻi ka heluna kanaka i kahi paʻa, ʻaʻole hiki i ke ʻano ke komo hou i kā mākou ʻōpala. Akā ʻo ka hoʻoponopono pilikino a Hardin i manaʻoʻiʻo ai he hana no ka hānai holoholona ʻaʻole ia e hana no nā kahawai, moana, a me ka lewa. ʻAʻole hiki ke hoʻopaʻa ʻia i ka pā, laha ka haumia ma nā wahi a pau. Ma muli o kona ʻike ʻana i kahi pilina pololei ma waena o ka pollution a me ka nui o ka heluna kanaka, ʻo ka hopena a Hardin: "ʻAʻole hiki ke ʻae ʻia ke kūʻokoʻa e hānau."

ʻO ka lāhui a me ka lāhui lāhui

Ma kahi ʻatikala ma hope o 1974 i kapa ʻia ʻo "Life Boat Ethics: ka hihia kūʻē i ke kōkua ʻana i ka poʻe ʻilihune"("Lifeboat ethics: plea against aid for the poor")2 ua akaka ia: ʻo ke kōkua meaʻai no nā ʻāina ʻilihune e hāpai wale i ka ulu ʻana o ka heluna kanaka a pēlā e hoʻonui ai i nā pilikia o ka hoʻohana nui ʻana a me ka haumia. Wahi a kāna ʻōlelo hoʻohālike, ke noho nei ka heluna kanaka o nā ʻāina waiwai i loko o kahi waʻa ola hiki ke lawe i kahi heluna kanaka. Ua hoʻopuni ʻia ka waʻa e nā poʻe make wai i makemake e komo i loko. Akā, ʻo ka hoʻokuʻu ʻana iā lākou ma luna o ka moku, ʻo ia ka hāʻule o kēlā me kēia kanaka. ʻOiai ʻaʻohe aupuni honua e hoʻomalu i ka hoʻohua kanaka, wahi a Hardin, ʻaʻole hiki ke kaʻana like. "No ka wā e hiki mai ana, hilinaʻi ko mākou ola i ka ʻae ʻana i kā mākou mau hana e alakaʻi ʻia e nā loina ola, ʻoiai ʻoi aku ka paʻakikī."

Ua kākau ʻo Hardin i 27 mau puke a ua kākau i 350 mau ʻatikala, a ʻo ka hapa nui o ia mau mea he racist a me ka lāhui. Eia naʻe, ke hōʻike ʻia nā manaʻo o Hardin i ka lehulehu, ʻaʻole mālama ʻia ka lāhui keʻokeʻo i hōʻike i kona manaʻo. Hiki ke loaʻa nā kūkākūkā o kāna mau manaʻo piha ma nā pūnaewele supremacist keʻokeʻo. Pehea ke kākau nei ka hui US SPLC, mahalo ʻia ʻo ia ma ke ʻano he meʻe.3

No laila, pono anei e hoʻopau pōʻino? Pono mākou e koho ma waena o ka dictatorship a me ka luku?

Ke hoʻomau nei ka hoʻopaʻapaʻa e pili ana i ka "mana waena" a i ʻole ka "privatization" a hiki i kēia lā. Ua hōʻike ka mea hoʻokele waiwai ʻAmelika ʻo Elinor Ostrom (1933 a 2012) aia ke kolu o ka hiki ma waena o nā pou ʻelua. Ma 2009, ʻo ia ka wahine mua i loaʻa i ka Alfred Nobel Memorial Prize in Economics no kāna hana 4, kahi āna i hana ikaika ai i nā pilikia o ka lehulehu. Ua ʻōlelo ka ʻōlelo hoʻomaikaʻi a ke Kōmike Nobel e hōʻike ana "pehea e hiki ai ke hoʻokele maikaʻi ʻia ka waiwai e nā hui mea hoʻohana."

Ma waho aʻe o ka mākeke a me ka mokuʻāina

Ma kāna puke "Governing the Commons" 1990 (German: "The Constitution of the Commons - Beyond Market and State"), i paʻi muaʻia i ka makahiki 4, ua ho'āʻoʻo Ostrom i ka palapala a Hardin e pili ana i ka pōʻino o ka poʻe maʻamau. Ua nānā mua ʻo ia i nā hiʻohiʻona kūpono o nā kaiāulu i hoʻokele a hoʻohana i kahi kumuwaiwai no ka manawa lōʻihi, akā he mau hiʻohiʻona hoʻi o ka hiki ʻole o ia hoʻokele ponoʻī. I loko o ka ʻikepili kumu, ua hoʻohana ʻo ia i ka manaʻo pāʻani e hōʻike ʻaʻole ka mana o ka mana o waho (mokuʻāina) a i ʻole ka pilikino e hōʻoiaʻiʻo i nā hopena maikaʻi loa no ka hoʻohana mau ʻana a me ka mālama lōʻihi o nā waiwai maʻamau.

I ka hihia mua, pono e loaʻa i ka mana mokuʻāina ka ʻike piha e pili ana i nā ʻano o ka waiwai a me ka ʻano o nā mea hoʻohana i hiki ke hoʻopaʻi pololei i ka hana ʻino. Inā ʻaʻole i piha ka ʻike, hiki i kā lākou hoʻopaʻi ke alakaʻi hou i ka hana kolohe. ʻOi aku ka maikaʻi a me ka pololei o ka nānā ʻana, ʻoi aku ka nui o ke kumukūʻai. ʻAʻole mālama ʻia kēia mau kumukūʻai e nā mea kākoʻo o ka mana aupuni.

ʻO ka privatization, ʻo ia hoʻi, ke kau nei i nā kumukūʻai i nā mea hoʻohana no ka pā a me ka nānā ʻana. I ka hihia o ka ʻai ʻana, ʻoi aku ka maikaʻi o ka lewa i kekahi mau wahi a ʻo kekahi e pilikia i ka maloʻo. Akā, ʻaʻole hiki i nā mea hānai pipi ke neʻe hou i nā wahi momona. Ke alakaʻi nei kēia i ka ʻai nui ʻana ma nā wahi maloʻo. I ka makahiki aʻe, hiki hou ke kau i nā wahi ʻē aʻe. ʻO ke kūʻai ʻana i nā meaʻai mai nā wahi momona e pono ai ka hoʻokumu ʻana i nā mākeke hou, kahi e loaʻa ai nā kumukūʻai.

ʻO ke ala ʻekolu

Ma ka manaʻo a me ka empirically, hoʻopaʻapaʻa ʻo Ostrom aia nā hopena ʻē aʻe ma waena o ka mākeke a me ka mokuʻāina. Nānā ʻo ia i nā haʻawina like ʻole e like me nā wahi hānai kaiāulu a me nā ululāʻau kaiāulu ma Switzerland a me Iapana, nā ʻōnaehana irrigation i hui pū ʻia ma Sepania a me Philippines, ka hoʻokele wai honua ma USA, nā wahi lawaiʻa ma Turkey, Sri Lanka a me Kanada. ʻO kekahi o nā ʻōnaehana kūleʻa i hiki i ka hoʻokele kaiāulu hoʻomau no nā kenekulia.
Ua ʻike ʻo Ostrom i kāna mau hihia a me nā hoʻokolohua hoʻokolohua ʻaʻole like nā mea hoʻohana a pau i ka maikaʻi maʻamau "nā mea hoʻonui pono kūpono". Aia nā poʻe holo kaʻa manuahi e hana mau ana me ka manaʻo ponoʻī a ʻaʻole i hui pū i nā kūlana hoʻoholo. Aia nā mea hoʻohana e hui like wale inā hiki iā lākou ke maopopo ʻaʻole e lawe ʻia e nā mea holo manuahi. Aia kekahi poʻe i makemake e ʻimi i ka launa pū ʻana me ka manaʻolana e uku ʻia ko lākou hilinaʻi. A ʻo ka mea hope loa, aia kekahi mau altruists maoli e ʻimi mau i ka pono o ke kaiāulu.
Inā hoʻokō kekahi poʻe e hana pū me ka ʻuhane o ka hilinaʻi a ma laila e loaʻa ai ka pōmaikaʻi nui aʻe, hiki i nā poʻe ʻē aʻe ke ʻike i kēia hiki ke hoʻoikaika ʻia e hui pū kekahi. He mea nui i hiki i nā mea a pau ke nānā i ke ʻano o kekahi a me ka ʻike pū i nā pono o ka hana pū ʻana. ʻO ke kī i ka lanakila ʻana i nā pilikia aia ma ke kamaʻilio a me ke kūkulu ʻana i ka hilinaʻi.

He aha ke ano o ka holomua

ʻO ka mea maʻamau, ʻōlelo ʻo Ostrom e ʻoi aku ka maikaʻi o ka kaʻana like ʻana o nā mea maʻamau ke hoʻokō ʻia kēia mau kūlana:

• Aia nā lula maopopo e pili ana i ka mea i ʻae ʻia e hoʻohana a ʻaʻole hoʻi.
• ʻO nā lula no ka hāʻawi ʻana a me ka hāʻawi ʻana i kahi kumuwaiwai e pili ana i nā kūlana kūloko. No ka laʻana, ʻae ʻia nā ʻupena ʻokoʻa a i ʻole nā ​​kaula lawaiʻa ma nā wahi lawaiʻa like ʻole. ʻO ka hana hui ma ka nahele a i ka wā o ka ʻohi ʻana i ka manawa, etc.
• Hoʻonohonoho nā mea hoʻohana i nā lula a hoʻololi iā lākou e like me ka mea e pono ai. No ka mea ua pili lākou i nā lula ponoʻī, hiki iā lākou ke hāʻawi i kā lākou ʻike.
• Mālama ʻia ka mālama ʻana i nā lula. Ma nā hui liʻiliʻi, hiki i ka poʻe i komo ke nānā pono i ka ʻano o kekahi. ʻO ka poʻe nāna e nānā i ka hoʻokō ʻana i nā lula, ʻo ia nā mea hoʻohana iā lākou iho a i koho ʻia e nā mea hoʻohana a kuleana lākou iā lākou.
• E ʻae ʻia ka uhaki ʻana i nā lula. I ka hapanui o nā hihia, mālama ʻia nā hana ʻino i ka manawa mua, ʻoi aku ka koʻikoʻi o ka hana hewa ʻana. ʻO ka ʻoi aku ka maopopo o ka poʻe e pili ana ʻaʻole lākou e hoʻohana ʻia e ka poʻe holo kaʻa manuahi, ʻoi aku ka nui o ko lākou paʻa ʻana i nā lula. Inā loaʻa kekahi e uhaki ana i nā lula, e pōʻino pū ana kona inoa.
• He wikiwiki, maʻalahi a pololei hoʻi nā ʻano hana hoʻoholo hakakā, e like me nā hālāwai kūloko a i ʻole ka ʻaha hoʻokolokolo hoʻokolokolo i koho ʻia e ka mea hoʻohana.
• Hoʻomaopopo ka moku'āina i ke kuleana o nā mea hoʻohana e hoʻoholo i kā lākou mau lula ponoʻī. Hōʻike ka ʻike i ka hana ʻana o ka mokuʻāina i nā kuʻuna maʻamau i alakaʻi pinepine i ko lākou pōʻino.
• Nā hui i hoʻokomo ʻia: Inā pili pono ka ʻāina maʻamau i kahi ʻōnaehana waiwai nui, no ka laʻana, ʻo nā ʻōnaehana wai kūloko me nā kahawai nui aʻe, ua "pūnana" pū nā hale hoʻomalu ma nā pae he nui. ʻAʻole hoʻokahi wale nō kikowaena hoʻomalu.

Hui pu i ke kua ana

Hōʻike ʻia kēia mea maʻamau maʻamau Video e pili ana i kahi "kaiapuni ululāʻau" ma Bladersbach, North Rhine-Westphalia, nona nā aʻa i hoʻi i ke kenekulia 16.

He ʻano ʻano o ka ululāʻau ʻana o ke kaiāulu ma ke ʻano he nahele hoʻoilina. Hoʻohana pū nā ʻohana kupuna. Ua ʻoki ʻia ka wahie i ka hoʻoilo. Hoʻokuʻu nā "ʻelele" i koho ʻia i kahi ʻāpana o ka ululāʻau no ke kālai lāʻau i kēlā me kēia makahiki. Ua māhele ʻia kēia ʻāpana e like me ka nui o nā ʻohana. ʻO nā palena o nā "wahi" i hōʻailona ʻia e ka hammering o nā lālā mānoanoa, ʻo kēlā me kēia mea he helu i kālai ʻia ma luna. I ka pau ana o ke ana ana, ua hoolele ia na pauku nahele ma waena o na ohana. E kaha na mea nona na wahi e pili ana i na palena o ko lakou mau wahi mai na pou palena.

A hiki i ka makahiki 1960, ua hoʻohana ʻia nā kumulāʻau ʻoka i loko o kēia ululāʻau hui e hana i ka lode o ka tanner. ʻO ka hana o ka ʻili ʻili i ka pūnāwai. I ka hoʻoilo, hiki ke ʻoki ʻia nā lāʻau birch, hornbeam a me alder. I ka wā ma mua, ʻaʻole i huki ʻia nā wahi ulu lāʻau, akā ua hana pū nā hoalauna o ka ululāʻau i ka hana a ma hope ua huki ʻia nā ahu wahie. ʻO ka nahele he "cop forest". Hoʻi hou nā ʻōpuʻu o nā kumu lāʻau mai ke kumu kumu. Ma hope o 28 a 35 mau makahiki, pono e ʻoki ʻia nā kumulāʻau ikaika, inā ʻaʻole ua ʻelemakule nā ​​aʻa e hana i nā wana hou. ʻO ka hoʻohana ʻana i ka hoʻohana ʻana e hiki ai i ka ululāʻau ke hoʻōla hou a hou.

Akā ʻaʻole pono nā kamaʻāina maʻamau i nā kaiāulu kuʻuna. ʻO ka ʻāpana aʻe o kēia pūʻulu pōkole e manaʻo e hoʻolauna i kekahi o nā mea maʻamau e hana nei i kēia lā, mai Wikipedia a i Cecosesola, kahi hui o nā hui ma ʻEkuador e hāʻawi ana i nā ʻohana 50 me nā huaʻai a me nā mea kanu, nā lawelawe olakino a me nā hoʻolewa no nā makahiki he 100.000. .

Kiʻi i ka uhi: Māla kaiapuni ʻo Marymoor Park, USA. Pāka Kalana ʻo King, CC BY-NC-ND

Nā memo wāwae:

1 Hardin, Garrett (1968): The Tragedy of the Commons. In: Science 162 (3859), pp. 1243–1248. Ma ka pūnaewele: https://www.jstor.org/stable/1724745.

2 Hardin, Garrett (1974): Lifeboat Ethics_ the Case Against Helping the Poor. In: Psychology Today (8), pp. 38–43. Ma ka laina: https://rintintin.colorado.edu/~vancecd/phil1100/Hardin.pdf

3 Cf. https://www.splcenter.org/fighting-hate/extremist-files/individual/garrett-hardin

4 Ostrom, Elinor (2015): Ke alakaʻi ʻana i nā Commons. Cambridge: Hale Paʻi ʻO ke Kulanui ʻo Cambridge. Ua paʻi mua ʻia ka puke ma 1990.