Menschenrechte

Mensenrechten zijn iets dat we in de huidige samenleving als vanzelfsprekend beschouwen. Maar als het erom gaat deze te definiëren, vinden velen van ons het moeilijk. Maar wat zijn mensenrechten eigenlijk? Mensenrechten zijn die rechten waarop ieder mens gelijkelijk recht heeft vanwege zijn of haar menselijke natuur.

Ontwikkeling 

In 1948 definieerden de toenmalige 56 lidstaten van de Verenigde Naties voor het eerst rechten waarop iedereen in de wereld recht zou moeten hebben. Zo ontstond het bekendste mensenrechtendocument “The General Declaration of Human Rights” (UVRM), dat ook de basis vormt voor internationale mensenrechtenbescherming. Voorheen was de kwestie van de mensenrechten alleen een kwestie van de respectieve nationale grondwet. De motivatie voor regulering op internationaal niveau was om veiligheid en vrede te verzekeren na de twee wereldoorlogen.

In deze verklaring werden 30 artikelen gedefinieerd die voor het eerst in de geschiedenis van de mensheid voor iedereen zouden moeten gelden - ongeacht nationaliteit, religie, geslacht, leeftijd etc. Belangrijke elementen van de UVRM zijn bijvoorbeeld het recht op leven en vrijheid, het verbod op foltering Slavernij en slavenhandel, vrijheid van meningsuiting, vrijheid van godsdienst, enz. In 1966 vaardigde de VN ook nog twee overeenkomsten uit: het Internationaal Verdrag inzake burgerrechten en politieke rechten en het Internationaal Verdrag inzake economische, sociale en culturele rechten. Samen met de UVRM vormen ze de “International Bill of Human Rights”. Daarnaast zijn er aanvullende VN-verdragen, zoals het Vluchtelingenverdrag van Genève of het Verdrag inzake de rechten van het kind.

Dimensies en plichten met betrekking tot mensenrechten

De individuele mensenrechten uit deze overeenkomsten zijn in principe in 3 dimensies te verdelen. De eerste dimensie geeft alle politieke en burgerlijke vrijheden weer. Dimensie twee omvat economische, sociale en culturele mensenrechten. De collectieve rechten (rechten van groepen) vormen op hun beurt de derde dimensie.

De adressaat van deze mensenrechten is de individuele staat, die zich aan bepaalde verplichtingen moet houden. De eerste plicht van staten is de plicht om te respecteren, dat wil zeggen dat staten de mensenrechten moeten respecteren. De plicht om te beschermen is de tweede plicht waaraan staten zich moeten houden. Mensenrechtenschendingen moet je voorkomen en als er al sprake is van een overtreding, moet de staat voor schadevergoeding zorgen. De derde plicht van staten is het scheppen van voorwaarden om mensenrechten te kunnen realiseren (garantieverplichting).

Nadere voorschriften en afspraken

Naast de staten controleren ook de Mensenrechtenraad in Genève en tal van ngo's (bijvoorbeeld Human Rights Watch) de naleving van mensenrechten. Human Rights Watch gebruikt het internationale publiek om enerzijds mensenrechtenschendingen onder de aandacht te brengen en anderzijds druk uit te oefenen op politieke besluitvormers. Naast de internationaal gereguleerde mensenrechten zijn er nog andere regionale mensenrechtenverdragen en instellingen, zoals het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens en het Europese Hof voor de Rechten van de Mens, het African Charter of Human Rights and the Rights of the Peoples en het American Convention on Human Rights.

Mensenrechten zijn belangrijke, lang verworven principes. Zonder hen zou er geen recht zijn op onderwijs, geen vrijheid van mening of religie, geen bescherming tegen geweld, vervolging en nog veel meer. Ondanks de verregaande opvatting van mensenrechten vinden er elke dag schendingen en veronachtzaming van mensenrechten plaats, ook in westerse landen. De internationale observatie, opsporing en melding van dergelijke incidenten wordt voornamelijk uitgevoerd door ngo's (hier in het bijzonder Amnesty International) en toont aan dat, ondanks het vestigen van rechten, een overeenkomstige controle op de naleving noodzakelijk is.

Foto / Video: Shutterstock.