Ndị ọkà mmụta sayensị maka Ọstrịa Ọdịnihu
nke Martin Auer dere
N'ime edemede ya "Nletagharị ihe ndị nkịtị" sitere na 19991, Elinor Ostrom kwusiri ike (lee kwa onyinye ndị ahụ. ebe a na ebe a) na enweghị ike ibufe ahụmịhe sitere na mpaghara obodo a na-achịkwa nke ọma n'otu n'otu gaa na mpaghara ụwa dịka ikuku ma ọ bụ oke osimiri ụwa. Ọdịnala ọdịnala na-adaberekarị na usoro nnwale na njehie ogologo narị afọ. N'ọnọdụ ọdịda, ndị mmadụ enweela ike ịtụgharị na akụrụngwa ndị ọzọ. Ebe ọ bụ na anyị nwere naanị otu ụwa, nke a agaghị ekwe omume maka anyị n'ụwa niile.
Kedu ihe enwere ike ịmụta site na atụmatụ nke ihe ịga nke ọma nkịtị? N'ezie ijeri mmadụ asatọ enweghị ike ịgbakọta n'obere obodo iji mebie iwu. Ọ bụ steeti na-eziga ndị nnọchi anya ha na tebụl mkparita uka. Eziokwu ahụ bụ na mkparịta ụka na nkwekọrịta mba ụwa dị ka nkwekọrịta Paris bụ nke a na-enwetụbeghị ụdị ya n'akụkọ ihe mere eme nke mmadụ. Ọzọkwa na e nwere ndị ọkà mmụta sayensị steeti niile ghọtara, dị ka International Climate Council IPCC ma ọ bụ World Biodiversity Council IBES.
Mana ndị nnọchi anya na-akparịta ụka n'ebe ahụ ga-azakwa ajụjụ n'ihu ndị ha na-anọchite anya ya ka e wee tụkwasị ha obi. Ndị otu na-akparịta ụka gọọmentị na-ebutekarị uru amụma nwa oge karịa ezi nkwado site n'ịkwalite n'ụlọ ihe ga-adabara akụ na ụba ụlọ. Ndị otu nọọrọ onwe ha dị ka ClimateWatch ma ọ bụ Ihe Omume Mgbanwe Ihu Igwe lelee ka nkwa nke steeti n'otu n'otu siri dị irè, ka ha siri kwenye na ruo n'ókè a ga-emecha debe ha. Mana anyị chọkwara ọha na eze na-eji nhọrọ njikwa dị otú ahụ ma na-ejide ndị nnọchi anya ya mgbe ọ dị mkpa.
O kwesiri ka o doo anya na enweghi ike imeri nsogbu zuru ụwa ọnụ ma ọ bụrụ na nchọpụta sayensị. Mana ndị na-akparịta ụka na-ewepụta iwu ga-eburukwa n'uche ihe ọmụma na ahụmịhe nke ndị ha na-anọchite anya ya.
N'ọkwa zuru ụwa ọnụ, ọ bụghị naanị na ọ dị mkpa ka e mepụta iwu, kamakwa ọ dị mkpa ka e jide n'aka na e mebiri iwu ndị ahụ dị ka o kwere mee. A ga-enwerịrị ikike nke mmachi. Ahụmahụ sitere na ọdịnala ọdịnala na-egosi na ọtụtụ ndị ga-agbaso iwu ahụ ma ọ bụrụhaala na ha ji n'aka na ọtụtụ ndị ga-agbaso iwu.
Nghọta dị mkpa maka njikwa na-adịgide adịgide nke ndị nkịtị. Ọbụna ma ọ bụrụ na ọ bụghị onye ọ bụla nwere ike ịma ihe niile gbasara onye ọ bụla, ohere nke ịchịkwa ga-adịrịrị. Nnukwu ndị egwuregwu dị ka ụlọ ọrụ karịsịa ga-enwe ike ịchịkwa. Iji hụ na nghọta, ezughị na m nwere ike nweta ozi - m ga-aghọta ya. Usoro agụmakwụkwọ ga-enyerịrị ihe ọmụma gburugburu ebe niile ka enwere ike.
Mercator Research Institute on Global Commons and Climate Change (MCC) gGmbH, Berlin, Global Common Goods MCC Research Institute, CC BY-SA 3.0
Gịnị mere anyị?
Ihe mgbochi mbụ n'inweta ihe ọ bụla jikọrọ ọnụ na-abụkarị ajụjụ: Gịnị kpatara m, gịnị kpatara anyị ga-eji malite? Ọbụna mbọ a na-eme iji weta ndị ọzọ na tebụl mkparita uka dị oké ọnụ.
N'ọkwa zuru ụwa ọnụ na nke mpaghara, iji vidiyo na-emeri nwere ike ịbụ ihe mkpali iji mee nzọụkwụ mbụ. Ọtụtụ usoro na-ebelata ikuku ikuku griin haus - nke ụwa niile na-erite uru - nwekwara uru maka ndị bi na mpaghara yana ego steeti, steeti ma ọ bụ mpaghara nke ha. Obodo ndị nwere osisi na ogige ntụrụndụ na-ejikọta CO2, ma na-eme ka microclimate dị n'obodo ahụ dịkwuo mma. Mgbochi na engines combustion n'ime ọ bụghị nanị na-ebelata ikuku CO2, kamakwa mmetọ ikuku nke mpaghara site na ihe dị iche iche. Nke a na-azọpụta nnukwu ego na sistemu ahụike. Ijeri mmadụ abụọ nọ n'ụwa na-ekpo ọkụ ma jiri osisi, nsị na ihe ndị ọzọ na-esi nri ma na-enwe mmetọ ikuku n'ime ụlọ ha. Ịmepụta ụlọ ndị a - ma ọ bụ ọbụna ịkwado ha na stovu gas - na-ebelata igbutu osisi ma si otú a na-emebi ala ma na-echekwa nnukwu ego maka ọrịa nke usoro iku ume na anya. Akụ na ụba, kpomkwem gbakọọ ojiji nke wuru fatịlaịza na-azọpụta ego, slows ala mbibi nke eke ala ọmụmụ na-ebelata umu anwuru nke nitrous oxide, a karịsịa ike griin haus gas.
Otú ọ dị, a na-enyo enyo ụfọdụ mkpali akụ na ụba. Mgbe mba na-etinye ego na mmepe nke ume ọhụrụ iji nweta ọchịchị ahịa na teknụzụ ọhụrụ, nke a nwere ike iduga asọmpi, nke na-eme ka a na-eribiga ihe ókè nke ihe onwunwe, ma ume na akụrụngwa dịka lithium, cobalt, bauxite (aluminom). na ndị ọzọ.
Uru carbon ndị a niile nwere ike ịbụ mkpali ịmalite ime ihe omume ihu igwe n'agbanyeghị ihe ndị ọzọ na-eme. Ọ bụrụ na m abanye igwe kwụ otu ebe kama ụgbọ ala, mmetụta na ihu igwe dị ntakịrị - mana mmetụta na ahụike m na-ahụ anya ozugbo.
Ọchịchị ọtụtụ ọkwa
Nchọpụta dị mkpa sitere na nyocha Elinor Ostrom bụ na enwere ike ijikwa nnukwu obodo site na ụlọ ọrụ akwụghị ụgwọ, ya bụ site na njikọta nke obere ndị nkịtị. Ọ bụghị ndị ọchịchị kacha elu na-eme mkpebi. Ozi na mkpebi na-esi na ala ruo n'elu na site n'elu ruo na ala. Ọrụ nke ndị isi ọchịchị bụ, nke kachasị elu, ijikọta nchegbu nke ndị ọchịchị dị ala na ịmepụta ọnọdụ maka ọrụ nke ndị ọchịchị.
Global commons na mpaghara ngwọta
Ichekwa oke ohia dị ka ebe a na-echekwa carbon bụ mmasị zuru ụwa ọnụ iji gbochie oke ọdachi ihu igwe. Otú ọ dị, “otu iwu iwu ọ bụla e mere iji chịkwaa ókèala buru ibu nke nwere ụdị ihe dị iche iche nke gburugburu ebe obibi ga-adarịrị n’ọtụtụ ebe obibi ndị e bu n’obi tinye ya n’ọrụ,” 2 Ostrom dere na 1999. “Ndị na-elekọta ọhịa” kasị mma bụ ndị maara ya n’ihi na ha bi n’ebe ahụ. Ichebe oke ohia ndị a site na igbutu osisi, mbibi site na ngwuputa ala, ịchịkọta ala, wdg bụ maka ọdịmma ha ozugbo. Ụlọ ọrụ steeti na nke dịpụrụ adịpụ kwesịrị, karịa ihe niile, kwenye ikike nke obodo ndị a ịhazi onwe ha ma nye ha nkwado ha chọrọ ime ya.
Ibelata akara akara ala n'Austria bụ mba - na n'ikpeazụ bụkwa nchegbu zuru ụwa ọnụ. Mana nsogbu dị iche iche site na mpaghara gaa na mpaghara, site na obodo gaa n'obodo.
Idobe ịdị mma ala na ọrụ ugbo chọrọ usoro dị iche iche na imekọ ihe ọnụ obodo dabere na odida obodo.
Enwere ike ịmekọrịta usoro nchekwa ike n'ime ime ụlọ, obodo nta, mpaghara ma ọ bụ n'ogo obodo. Nhazi nke njem nke onwe na nke ọha bụ ajụjụ gbasara atụmatụ mbara igwe, nke na-ezute ọnọdụ dị iche iche n'ebe niile.
Na ọkwa ndị a niile, n'etiti oke abụọ - ịhapụ iwu n'ahịa ma ọ bụ na-ebufe ya na isi obodo - enwere nhọrọ nke atọ: nhazi onwe onye nke ndị nkịtị.
PS: Obodo Vienna nwere Elinor Ostrom Park na mpaghara 22nd raara onwe ya nye
Foto mkpuchi: ngalaba ọha site na Igwefoto Rawpixel
Ihe odide ala ala peeji:
1 Ostrom, Elinor et al. (1999): Nletagharị ihe ndị nkịtị: nkuzi mpaghara, ihe ịma aka zuru ụwa ọnụ. Na: Sayensị 284, p. 278-282. DOI: 10.1126 / sayensị.284.5412.278.
2 Ostrom, Elinor (1994): Ma Market ma ọ bụ Steeti: Ọchịchị nke Common-Pool Resources na narị afọ nke iri abụọ na mbụ. Washington DC n'ịntanetị: https://ebrary.ifpri.org/utils/getfile/collection/p15738coll2/id/126712/filename/126923.pdf
Emepụtara post a ka ndị Ahọrọ Nke Obodo. Banye na biputere ozi gị!
N ’AKW TOKWỌ NT TOR TO OPBỌR AU NWA AUSTRIA
