Ụmụ anụmanụ, osisi na fungi nwere ike ime mgbanwe maka mgbanwe ihu igwe?

nke Anja Marie Westram dere

Anụ anụ ndị na-eri anụ na-echebe onwe ha pụọ ​​n'aka ndị na-eri anụ site n'iji agba agba. Azụ nwere ike ịkwaga ngwa ngwa na mmiri n'ihi ọdịdị elongated ha. Osisi na-eji ihe na-esi ísì ụtọ na-adọta ụmụ ahụhụ na-emepụta ihe: mgbanwe nke ihe ndị dị ndụ na gburugburu ebe obibi ha dị ebe niile. A na-ekpebi mgbanwe ndị dị otú ahụ na mkpụrụ ndụ ihe nketa organism ma na-ebilite site na usoro evolushọn n'ọgbọ - n'adịghị ka ọtụtụ omume, dịka ọmụmaatụ, gburugburu ebe obibi anaghị emetụta ha n'otu oge n'oge ndụ. Ya mere, gburugburu ebe obibi na-agbanwe ngwa ngwa na-eduga na "adịghị mma". Physiology, agba ma ọ bụ nhazi ahụ anaghịzi emezigharị na gburugburu ebe obibi, nke mere na ịmụpụta na ịdị ndụ na-esiwanye ike karị, ọnụ ọgụgụ ndị mmadụ na-ebelata ma ndị mmadụ nwere ike ịnwụ anwụ.

Mmụba ikuku nke mmadụ mere na mbara ikuku na-agbanwe gburugburu ebe obibi n'ọtụtụ ụzọ. Nke a ọ̀ pụtara na ọtụtụ ndị mmadụ emezigharịghị nke ọma na ha ga-ala n'iyi? Ma ọ bụ ihe ndị dị ndụ nwekwara ike ime mgbanwe ndị a? Ya mere, n'ime ọgbọ ole na ole, ụmụ anụmanụ, osisi na fungi ga-apụta nke ka mma iji nagide, dịka ọmụmaatụ, okpomọkụ, ụkọ mmiri ozuzo, acidification nke oké osimiri ma ọ bụ mbelata ice mkpuchi nke mmiri mmiri ma nwee ike ịlanarị mgbanwe ihu igwe nke ọma?

Ụdị dị iche iche na-agbaso ọnọdụ ihu igwe nke emezigharịrị ha ma bụrụ nke kpochapuru na mpaghara

N'ezie, laabu nnwale egosila na ndị bi nke ụfọdụ ụdị nwere ike ime mgbanwe mgbanwe ọnọdụ: na nnwale na Vetmeduni Vienna, ihe atụ, mkpụrụ ijiji tọrọ budata ọzọ nsen mgbe nanị ihe karịrị 100 ọgbọ (ọ bụghị ogologo oge, dị ka mkpụrụ ijiji mụta nwa). ngwa ngwa) n'okpuru okpomọkụ na-ekpo ọkụ ma gbanwee metabolism ha (Barghi et al., 2019). Na nnwale ọzọ, mọsel nwere ike ime mgbanwe na mmiri acidic karịa (Bitter et al., 2019). Na gịnị ka ọ dị ka n'okike? N'ebe ahụ kwa, ụfọdụ ndị mmadụ na-egosipụta ihe akaebe nke mgbanwe na ọnọdụ ihu igwe na-agbanwe. Akuko nke Working Group II nke IPCC (Intergovernmental Panel on Climate Change) na-achikota nsonaazụ ndị a ma mesie ike na a chọtara ụkpụrụ ndị a n'ụzọ bụ isi na ụmụ ahụhụ, nke, dịka ọmụmaatụ, na-amalite "nkwụsị oyi" ha emesịa dị ka mgbanwe na ogologo oge okpomọkụ (Pörtner). et al., 2022).

N'ụzọ dị mwute, ọmụmụ sayensị na-egosiwanye na (zuru oke) mgbanwe evolushọn na nsogbu ihu igwe nwere ike ịbụ ihe dịpụrụ adịpụ karịa iwu. Mpaghara nkesa nke ọtụtụ ụdị na-atụgharị gaa n'ebe dị elu ma ọ bụ kwupụta okporo osisi, dịka chịkọtara na akụkọ IPCC (Pörtner et al., 2022). Ya mere, umu a "na-agbaso" ihu igwe nke emebere ha ugbua. Ndị bi n'ime obodo na nsọtụ ọkụ nke oke ahụ anaghị emegharị ahụ mana na-akwaga ma ọ bụ nwụọ. Otu nnyocha na-egosi, dịka ọmụmaatụ, na 47% nke ụdị anụmanụ na osisi 976 a nyochara nwere (na nso nso a) ndị mmadụ na-ekpochapụ n'ọnụ ọnụ ebe dị ọkụ (Wiens, 2016). Ụdị nke ngbanwe zuru oke na mpaghara nkesa agaghị ekwe omume - dịka ọmụmaatụ n'ihi na nkesa ha bụ naanị ọdọ mmiri ma ọ bụ agwaetiti - nwekwara ike ịnwụ kpamkpam. Otu n'ime ụdị mbụ egosipụtara na ọ gwụla n'ihi nsogbu ihu igwe bụ Bramble Cay mosaic tailed oke: a hụrụ ya n'otu obere agwaetiti dị na Great Barrier Reef na enweghị ike izere idei mmiri ugboro ugboro na mgbanwe ahịhịa ndị metụtara ihu igwe. (Waller et al., 2017).

Maka ọtụtụ ụdị, ngbanwe zuru oke agaghị ekwe omume

Udi ole ga-enwe ike imeghari nke oma iji na-abawanye okpomoku zuru ụwa ọnụ na oke acidification na ole ga-apụ n'anya (na mpaghara) enweghị ike ịkọ nke ọma. N'otu aka ahụ, amụma ihu igwe n'onwe ya bụ ihe a na-ejighị n'aka na a pụghịkwa ime ya n'obere ntakịrị. N'aka nke ọzọ, iji mee amụma maka ọnụ ọgụgụ mmadụ ma ọ bụ ụdị dị iche iche, mmadụ ga-enyocha ụdị mkpụrụ ndụ ihe nketa dị iche iche metụtara mgbanwe ihu igwe - nke a siri ike ọbụna na usoro DNA dị oke ọnụ ma ọ bụ nyocha dị mgbagwoju anya. Agbanyeghị, anyị maara site na bayoloji evolushọn na ngbanwe zuru oke agaghị ekwe omume maka ọtụtụ ndị mmadụ:

• Mgbanwe ngwa ngwa chọrọ ụdị mkpụrụ ndụ ihe nketa. Banyere nsogbu ihu igwe, ụdị mkpụrụ ndụ ihe nketa dị iche iche pụtara na ndị mmadụ n'otu n'otu, dịka ọmụmaatụ, na-anagide okpomọkụ dị iche iche n'ihi ọdịiche mkpụrụ ndụ ihe nketa. Naanị ma ọ bụrụ na ụdị dị iche iche a dị, ndị na-ekpo ọkụ na-ekpo ọkụ nwere ike ịba ụba na ọnụ ọgụgụ ndị mmadụ n'oge okpomọkụ. Ụdị dị iche iche nke mkpụrụ ndụ ihe nketa na-adabere n'ọtụtụ ihe - dịka ọmụmaatụ ọnụ ọgụgụ ndị mmadụ. Ụdị ọdịdị ha gụnyere ebe obibi ihu igwe dị iche iche nwere uru: ụdị dị iche iche nke mkpụrụ ndụ ihe nketa sitere na ndị mmadụ na-ekpo ọkụ na-ekpo ọkụ nwere ike "buga" gaa n'ebe ndị na-ekpo ọkụ ma nyere ndị oyi na-atụ aka ịlanarị. N'aka nke ọzọ, mgbe mgbanwe ihu igwe na-eduga na ọnọdụ nke ọ dịghị ọnụ ọgụgụ nke ụdị ka na-emegharị, e nwere mgbe ezughị uru mkpụrụ ndụ ihe nketa di iche iche - nke a bụ kpọmkwem ihe na-eme na ihu igwe nsogbu, karịsịa na okpomọkụ n'ọnụ nke nkesa ebe ( Pörtner et al., 2022).
• Mgbanwe gburugburu ebe obibi dị mgbagwoju anya. Mgbanwe ihu igwe n'onwe ya na-ebute ọtụtụ ihe achọrọ (mgbanwe na ọnọdụ okpomọkụ, oke mmiri ozuzo, oge oke mmiri ozuzo, mkpuchi ice…). Enwekwara mmetụta na-apụtaghị ìhè: ihu igwe na-emetụtakwa ụdị ndị ọzọ dị na gburugburu ebe obibi, dịka ọmụmaatụ na ịnweta ahịhịa ahịhịa ma ọ bụ ọnụ ọgụgụ ndị na-eri anụ. Dịka ọmụmaatụ, ọtụtụ ụdị osisi anaghị ekpughere naanị ụkọ mmiri ozuzo, kamakwa ọ ga-enwekwu ogbugbo, ebe nke ikpeazụ na-erite uru site na ikpo ọkụ ma na-emepụta ọtụtụ ọgbọ kwa afọ. A na-etinye osisi ndị na-adighi ike n'okpuru nsogbu ọzọ. Na Austria, dịka ọmụmaatụ, nke a na-emetụta spruce (Netherer et al., 2019). Ka ihe ịma aka dị iche iche nke nsogbu ihu igwe na-eweta, ka mgbanwe mgbanwe na-aga nke ọma na-adịwanye njọ.
• Ihu igwe na-agbanwe ngwa ngwa n'ihi mmetụta mmadụ. Ọtụtụ mgbanwe ndị anyị na-ahụ na okike ebilitela kemgbe ọtụtụ puku mmadụ ma ọ bụ ọtụtụ nde ọgbọ - ihu igwe, n'aka nke ọzọ, na-agbanwe nke ukwuu ugbu a n'ime afọ ole na ole. N'ime ụdị ndị nwere oge ọgbọ dị mkpirikpi (ya bụ ịmụpụta ngwa ngwa), evolushọn na-apụta ngwa ngwa. Nke a nwere ike ịkọwa ihe kpatara mgbanwe mgbanwe ihu igwe anthropogenic ji na-ahụkarị na ụmụ ahụhụ. N'ụzọ dị iche, ụdị ndị buru ibu, ndị na-eto ngwa ngwa, dị ka osisi, na-ewekarị ọtụtụ afọ ịmụ nwa. Nke a na-eme ka o sie ike ịnọgide na mgbanwe ihu igwe.
• Nkwenye apụtaghị ịlanarị. Ndị mmadụ nwere ike ime mgbanwe maka mgbanwe ihu igwe ruo n'ókè ụfọdụ - dịka ọmụmaatụ, ha nwere ike ịlanarị ebili mmiri ọkụ taa karịa tupu mgbanwe mgbanwe nke ụlọ ọrụ mmepụta ihe - na-enweghị mgbanwe ndị a zuru ezu iji lanarị okpomoku nke 1,5, 2 ma ọ bụ 3 Celsius n'ime ogologo oge. Na mgbakwunye, ọ dị mkpa na mgbanwe mgbanwe evolushọn na-apụta mgbe niile na ndị na-emezigharị nke ọma nwere ụmụ ole na ole ma ọ bụ nwụọ n'enweghị nwa. Ọ bụrụ na nke a na-emetụta ọtụtụ mmadụ, ndị lanarịrịnụ nwere ike ime mgbanwe nke ọma - mana ọnụ ọgụgụ ndị mmadụ ka nwere ike ịdalata nke ukwuu nke na ọ na-anwụ ngwa ngwa.
• Ụfọdụ mgbanwe gburugburu ebe obibi anaghị ekwe ka mgbanwe ngwa ngwa. Mgbe ebe obibi na-agbanwe n'ụzọ bụ isi, mgbanwe bụ ihe a na-apụghị ichetụ n'echiche. Ndị bi na azụ̀ enweghị ike ime ka ndụ dị n'ime ọdọ mmiri kpọrọ nkụ, anụ ọhịa agaghị adị ndụ ma ọ bụrụ na idei mmiri juru ebe obibi ha.
• Nsogbu ihu igwe bụ naanị otu n'ime egwu dị iche iche. Ntughari na-esiwanye ike ka ndị mmadụ na-adị ntakịrị, ka ebe obibi na-ekewa, na mgbanwe gburugburu ebe obibi na-eme n'otu oge (lee n'elu). Ụmụ mmadụ na-eme ka usoro mmegharị ahụ sie ike karị site na ịchụ nta, mbibi ebe obibi na mmetọ gburugburu ebe obibi.

Kedu ihe a ga-eme maka ikpochapụ?

Gịnị ka a pụrụ ime mgbe a na-enweghị olileanya na ọtụtụ ụdị ga-eme mgbanwe nke ọma? Agaghị egbochi mbibi nke ndị bi n'ime obodo - mana opekata mpe usoro dị iche iche nwere ike igbochi mfu nke ụdị niile yana mbelata mpaghara nkesa (Pörtner et al., 2022). Ebe echekwabara dị mkpa iji chekwaa ụdị dị iche iche ebe a na-emegharị ha nke ọma yana ichekwa ụdị mkpụrụ ndụ ihe nketa dị adị. Ọ dịkwa mkpa ijikọ ọnụ ọgụgụ dị iche iche nke ụdị ka ụdị mkpụrụ ndụ ihe nketa na-ekpo ọkụ wee gbasaa ngwa ngwa. Maka ebumnuche a, a na-emebe “ụzọ” eke na-ejikọ ebe obibi kwesịrị ekwesị. Nke a nwere ike ịbụ ogige na-ejikọta ebe dị iche iche nke osisi ma ọ bụ ebe echedoro na mpaghara ọrụ ugbo. Ụzọ nke isi na-ebuga ndị mmadụ n'otu n'otu site na ndị mmadụ egwu na-aga na mpaghara (dịka n'ebe dị elu ma ọ bụ ebe dị elu) ebe a na-emegharị ha nke ọma bụ ihe na-arụrịta ụka karị.

Agbanyeghị, enweghị ike ịkọwa nsonaazụ nke usoro ndị a niile. Ọ bụ ezie na ha nwere ike inye aka ịnọgide na-enwe ndị mmadụ n'otu n'otu na ụdị dum, ụdị ọ bụla na-emeghachi omume dị iche iche maka mgbanwe ihu igwe. Ogo na-agbanwe n'ụzọ dị iche iche na ụdị na-ezukọ na mkpokọta ọhụrụ. Mmekọrịta dị ka agbụ nri nwere ike ịgbanwe n'ụzọ bụ isi na enweghị atụ. Ụzọ kachasị mma isi chekwaa ihe dị iche iche dị ndụ na uru bara uru maka ụmụ mmadụ n'agbanyeghị nsogbu ihu igwe ka bụ iji nke ọma na ngwa ngwa lụso nsogbu ihu igwe n'onwe ya ọgụ.

Literatur

Barghi, N., Tobler, R., Nolte, V., Jakšić, AM, Mallard, F., Otte, KA, Dolezal, M., Taus, T., Kofler, R., & Schlötterer, C. (2019) ). Mgbanwe mkpụrụ ndụ ihe nketa na-eme ka mgbanwe polygenic dị na ya Drosophila. Ihe omumu ihe omumu nke PLOS, 17(2), e3000128. https://doi.org/10.1371/journal.pbio.3000128

Bitter, MC, Kapsenberg, L., Gattuso, J.-P., & Pfister, CA (2019). Mgbanwe mkpụrụ ndụ ihe nketa na-eme ka mgbanwe ngwa ngwa na acidification nke oke osimiri. Nature Communications, 10(1), Article 1. https://doi.org/10.1038/s41467-019-13767-1

Netherer, S., Panassiti, B., Pennerstorfer, J., & Matthews, B. (2019). Oké ọkọchị bụ ihe dị mkpa na-akwọ ụgbọala nke ogbugbo ebe infestation na Austrian Norway spruce guzo. Oke n'ime oke ohia na mgbanwe zuru ụwa ọnụ, 2. https://www.frontiersin.org/articles/10.3389/ffgc.2019.00039

Pörtner, H.-O., Roberts, DC, Tignor, MMB, Poloczanska, ES, Mintenbeck, K., Alegría, A., Craig, M., Langsdorf, S., Löschke, S., Möller, V., Okem, A., & Rama, B. (Eds.). (2022). Mgbanwe ihu igwe 2022: Mmetụta, Ntughari na adịghị ike. Ntụnye aka nke Otu Ọrụ II na akụkọ nyocha nke isii nke otu gọọmentị etiti gbasara mgbanwe ihu igwe.

Waller, NL, Gynther, IC, Freeman, AB, Lavery, TH, Leung, LK-P., Waller, NL, Gynther, IC, Freeman, AB, Lavery, TH, & Leung, LK-P. (2017). Egwu Bramble Cay Melomys rubicola (Rodentia: Muridae): Mwepụ mbụ nke anụ mammali sitere na mgbanwe ihu igwe mmadụ kpatara? Nnyocha banyere anụ ọhịa, 44(1), 9–21. https://doi.org/10.1071/WR16157

Wiens, J. J. (2016). Mkpochapụ mpaghara metụtara ihu igwe agbasalarị n'etiti ụdị osisi na anụmanụ. Ihe omumu ihe omumu nke PLOS, 14(12), e2001104. https://doi.org/10.1371/journal.pbio.2001104