in , ,

Le tulagavae carbon a le militeri: 2% o le lalolagi emissions


saunia e Martin Auer

Ana faapea o se atunuu le militeri a le lalolagi, semanu latou te maua le tulaga lona fa sili ona tele o le carbon footprint, e sili atu nai lo Rusia. O se suʻesuʻega fou a Stuart Parkinson (Scientists for Global Responsibility, SGR) ma Linsey Cottrell (Conflict and Environment Observatory, CEOBS) o loʻo maua ai o le 2% o le CO5,5 i le lalolagi e mafua mai i militeri a le lalolagi.1.

E masani ona le atoatoa fa'amaumauga o kasa oona a le militeri, e natia i vaega lautele, pe le'i aoina uma. Saienitisi mo le Lumanai ua uma lenei faafitauli ua uma ona lipotia. E tele avanoa i lipoti a atunuu e tusa ai ma le UNFCCC Framework Convention on Climate Change. O le mea lea, e talitonu tusitala o le suʻesuʻega, o se tasi lea o mafuaʻaga e tele ai le le amanaiaina e le saienisi o le tau i lenei tulaga. I le lipoti o iloiloga lona ono a le IPCC, o le sao o le militeri i suiga o le tau e faigata ona taulimaina.

Ina ia faʻaalia le taua o le faʻafitauli, o le suʻesuʻega e faʻaogaina faʻamatalaga avanoa mai se numera toʻaitiiti o atunuʻu e faʻailoa ai le aofaʻi o kasa kesi a le militeri. O loʻo fesoʻotaʻi atu i lenei mea o le faʻamoemoe o le amataina o suʻesuʻega sili atu ma sili atu auiliiliga i le lalolagi atoa, faʻapea foʻi ma taumafaiga e faʻaitiitia ai le kasa oona a le militeri.

Ina ia tuʻuina atu ia te oe se manatu i le auala na oʻo mai ai le au suʻesuʻe mai le SGR ma le CEOBS i a latou faʻaiʻuga, o se otootoga laʻititi lea o le metotia. E mafai ona maua le faʻamatalaga auiliili iinei iinei.

E fa'atapula'a fa'amaumauga o lo'o maua ile kasa oona mo le US, UK ma nisi o atunu'u o le EU. O nisi oi latou na faalauiloa tuusaʻo e pulega a le militeri, o nisi e ala i su'esu'ega tuto'atasi maumauaʻi

Na ave e le au suʻesuʻe le aofaʻi o fitafita fitafita i le atunuʻu poʻo le itulagi o le lalolagi e fai ma amataga. O nei mea e aoina i tausaga taʻitasi e le International Institute for Strategic Studies (IISS).

O fuainumera fa'atuatuaina fa'atatau ile fa'aoso fa'ato'atoa (fa'atusa mai nofoaga, ofisa, nofoaga autu o fa'amaumauga, ma isi) e maua mai i Amerika, Peretania Tele ma Siamani. Mo Peretania Tele e 5 t CO2e i le tausaga, mo Siamani 5,1 t CO2e ma mo Amerika 12,9 t CO2e. Talu ai o nei atunuu e tolu ua uma ona nafa ma le 45% o tupe faʻaalu a le militeri i le lalolagi atoa, o loʻo vaʻaia e le au suʻesuʻe lenei faʻamatalaga o se faʻavae talafeagai e faʻaalia mai. O fa'atusatusaga e aofia ai le tikeri ta'itasi o alamanuia, o le fa'asoa fa'atosina i le fa'aaogaina o le malosi, ma le aofa'i o nofoaga fa'amiliteli i vaega tu'utia o le tau e mana'omia ai le tele o le malosi mo le fa'avevela po'o le fa'amafanafana. O faʻaiʻuga mo Amerika e manatu foʻi masani mo Kanata, Rusia ma Iukureini. 9 t CO2e i tagata ta'itasi o lo'o fa'atatauina mo Asia ma Oseania, fa'apea fo'i ma Sasa'e Tutotonu ma Aferika i Matu. 5 t CO2e o lo'o fa'atatau mo Europa ma Amerika Latina ma 2,5 t CO2e i tagata ta'itasi ma le tausaga mo Aferika i Sahara. O nei fuainumera e faʻateleina i le aofaʻi o tagata faigaluega fitafita i itulagi taʻitasi.

Mo nisi o atunuu taua e mafai foi ona maua e se tasi le fua faatatau o le tumau emissions i le feaveai emissions, o lona uiga o emissions mai vaalele, vaa, submarine, taavale eleele ma vaalele vaalele. Mo se fa'ata'ita'iga, i Siamani e na'o le 70% o fa'alumaga feavea'i, ae i totonu o Peretania e 260% o mea fa'anofo. E mafai ona fa'ateleina le fa'aoso fa'amau i lea tulaga.

O le sao mulimuli o le faʻaaogaina o sapalai, o lona uiga mai le gaosiga o oloa a le militeri, mai auupega i taavale i fale ma toniga. O iinei, na mafai ai e le au suʻesuʻe ona faʻalagolago i faʻamatalaga mai kamupani faʻavaomalo faʻa-auupegaina Thales ma Fincantieri, mo se faʻataʻitaʻiga. E le gata i lea, o loʻo i ai faʻamaumauga lautele o le tamaoaiga o loʻo faʻaalia ai le fua faatatau o le faʻaogaina o le faʻaaogaina i le faʻaogaina mai le sapalai filifili mo vaega eseese. E manatu le au suʻesuʻe o le faʻaaogaina o oloa a le militeri e 5,8 taimi e sili atu nai lo le faʻaaogaina o le militeri.

E tusa ai ma le suʻesuʻega, o lenei mea e maua ai se tulagavae carbon mo le militeri i le va o le 2 ma le 1.644 miliona tone o CO3.484e, poʻo le va o le 2% ma le 3,3% o le lalolagi.

O fa'agaioiga a le militeri ma le aofa'i o tulagavae kaponi mo itulagi eseese o le lalolagi i le miliona tone CO2e

O nei fuainumera e le o aofia ai le kasa oona mai taua e pei o afi, faʻaleagaina o atinaʻe ma meaola faanatura, toe faʻaleleia ma tausiga faʻafomaʻi mo tagata sao.

O lo'o fa'amamafaina e le au su'esu'e e fa'apea, o fa'aulu a le militeri o lo'o i ai i latou e mafai e le malo ona fa'aaafia sa'o e ala i ana tupe fa'aalu a le militeri, ae fa'apea fo'i i tulafono faatonutonu. Ina ia faia lenei mea, peitaʻi, e tatau ona fua muamua le faʻaosoina o le militeri. O le CEOBS e iai le Ta'iala mo le fa'amauina o fa'aoso a le militeri i lalo ole UNFCCC galue lelei .

Title montage: Martin Auer

1 Parkinson, Stuart; Cottrell; Linsey (2022): Fuafuaina o le kasa o le Fale Greenhouse a le Militeri. Lancaster, Mytholmroyd. https://ceobs.org/wp-content/uploads/2022/11/SGRCEOBS-Estimating_Global_MIlitary_GHG_Emissions_Nov22_rev.pdf

O lenei pou na faia e le Community Option. Auai i totonu ma lafo lau savali!

I LE FUAFUAGA I LE FILIFILIA AUSIA


Tuua se Faamatalaga