in , , ,

Supply Chain Act: doorbreek de ketens van moderne slavernij!

Supply Chain Act

"Natuurlijk worden we geregeerd door lobbyisten."

Franziska Humbert, Oxfam

Of het nu gaat om uitbuitende kinderarbeid op cacaoplantages, brandende textielfabrieken of vergiftigde rivieren: veel te vaak zijn bedrijven niet verantwoordelijk voor hoe hun wereldwijde activiteiten het milieu en de mensen beïnvloeden. Een ketenwet zou daar verandering in kunnen brengen. Maar de tegenwind van de economie waait sterk.

We moeten praten. En dat over het piepkleine reepje melkchocolade voor ongeveer 89 cent, waar je net van hebt genoten. In een geglobaliseerde wereld is het een zeer complex product. Achter de kleine chocoladetraktatie zit een boer die maar 6 van de 89 cent krijgt. En het verhaal van twee miljoen kinderen in West-Afrika die onder uitbuitingsomstandigheden op cacaoplantages werken. Ze dragen zware zakken cacao, werken met machetes en spuiten giftige bestrijdingsmiddelen zonder beschermende kleding.

Dit is natuurlijk niet toegestaan. Maar de weg van de cacaoboon naar het supermarktschap is vrijwel ondoorgrondelijk. Totdat het bij Ferrero, Nestlé, Mars & Co terechtkomt, gaat het door de handen van kleine boeren, inzamelpunten, onderaannemers van grote bedrijven en verwerkers in Duitsland en Nederland. Uiteindelijk staat er: de supply chain is niet meer traceerbaar. De toeleveringsketen voor elektrische apparaten zoals mobiele telefoons en laptops, kleding en andere voedingsmiddelen is eveneens ondoorzichtig. Daarachter liggen platinamijnbouw, de textielindustrie, de oliepalmplantages. En ze trekken allemaal de aandacht met uitbuiting van mensen, ongeoorloofd gebruik van pesticiden en landroof, die niet worden bestraft.

Is Made in A een garantie?

Dat is een mooie gedachte. De lokale bedrijven verzekeren ons immers op geloofwaardige wijze dat hun leveranciers voldoen aan de normen op het gebied van mensenrechten, milieu en klimaatbescherming. Maar daar is het weer: het supply chain-probleem. De bedrijven waar Oostenrijkse bedrijven van kopen, zijn meestal kopers en importeurs. En ze staan ​​gewoon aan de top van de supply chain.

De exploitatie begint echter ver achter. Hebben wij als consumenten überhaupt invloed? "Verdwijnend klein", zegt het lokale parlementslid Petra Bayr, die in maart samen met Julia Herr een aanvraag voor een ketenwet bij het parlement in dit land indiende. "In sommige gebieden is het mogelijk om eerlijke producten te kopen, zoals de genoemde chocolade", voegt ze eraan toe, "maar er is geen eerlijke laptop op de markt."

Een ander voorbeeld? Het gebruik van pesticiden. “In de EU is het pesticide paraquat bijvoorbeeld sinds 2007 verboden, maar wordt het nog steeds gebruikt op wereldwijde palmolieplantages. En palmolie zit in 50 procent van het voedsel in onze supermarkten."

Als iemand rechten schendt in een afgelegen deel van de wereld, zijn op dit moment geen supermarkten, producenten of andere bedrijven wettelijk verantwoordelijk. En vrijwillige zelfregulering werkt slechts in zeer weinig gevallen, zoals EU-commissaris voor Justitie Didier Reynders ook opmerkte in februari 2020. Slechts een derde van de EU-bedrijven herziet momenteel zorgvuldig hun wereldwijde toeleveringsketens voor mensenrechten en milieueffecten. En hun inspanningen eindigen ook bij de directe leveranciers, zo blijkt uit onderzoek in opdracht van Reynder.

Toeleveringsketenwetgeving is onvermijdelijk

In maart 2021 heeft ook de EU het onderwerp van de Supply Chain Act behandeld. De leden van het Europees Parlement namen hun "wetsvoorstel over de verantwoording en due diligence van bedrijven" met een grote meerderheid van 73 procent aan. Van de kant van Oostenrijk trokken de ÖVP-parlementsleden (met uitzondering van Othmar Karas) zich echter terug. Ze stemden tegen. In de volgende stap, het voorstel van de Commissie voor een EU-wet op de toeleveringsketen, veranderde dat niets.

De hele zaak is versneld door het feit dat er zich nu enkele initiatieven op het gebied van de toeleveringsketenwetgeving in Europa hebben gevormd. Hun eis is om bedrijven buiten Europa te vragen om te betalen voor milieuschade en mensenrechtenschendingen. Vooral in staten waar uitbuiting niet verboden of uitgevoerd is. En dus zou het ontwerp voor de EU-richtlijn in de zomer moeten komen en financiële problemen veroorzaken voor regelovertreders: bijvoorbeeld voor enige tijd worden uitgesloten van financiering.

Lobbyen tegen een wet op de toeleveringsketen

Maar toen stelde de Europese Commissie het ontwerp grotendeels onopgemerkt door de media uit tot de herfst. Eén vraag ligt natuurlijk voor de hand: was de tegenwind van de economie te sterk? Germanwatch-expert voor maatschappelijk verantwoord ondernemen Cornelia Heydenreich merkt bezorgd op "dat naast EU-commissaris voor Justitie Reynders, de EU-commissaris voor de interne markt, Thierry Breton, onlangs verantwoordelijk is geweest voor de voorgestelde wet."

Het is geen geheim dat Breton, een Franse zakenman, aan de kant van de economie staat. Heydenreich doet denken aan het Duitse scenario: "Het feit dat de bondsminister van Economische Zaken sinds de zomer van 2020 ook in Duitsland verantwoordelijk is, heeft het proces van het vinden van consensus enorm bemoeilijkt - en vanuit ons oogpunt bracht het ook de lobby-eisen van de ondernemersverenigingen meer in het proces." Toch ziet ze de ontwikkelingen in de EU niet per se als een 'backtrack': "We weten dat wetgevingsvoorstellen op EU-niveau vertraging oplopen door veel andere wetgevingsprocessen." Heydenreich zegt ook dat de Europese Commissie wil afwachten hoe het Duitse wetsontwerp eruit komt te zien: er wordt nog steeds geen afscheid genomen."

Toeleveringsketenrecht in Duitsland in de wacht

De Duitse wet op de toeleveringsketen zou eigenlijk op 20 mei 2021 worden aangenomen, maar werd op korte termijn van de agenda van de Bondsdag verwijderd. (Nu aangenomen. Wordt van kracht op 1 januari 2023. Hier is de Federale Staatscourant.) Het was al afgesproken. Vanaf 2023 zouden bepaalde regels voor de toeleveringsketen in eerste instantie van toepassing moeten zijn op bedrijven met meer dan 3.000 werknemers in Duitsland (dat is 600). In een tweede stap moeten ze vanaf 2024 ook van toepassing zijn op bedrijven met meer dan 1.000 werknemers. Dit zou gevolgen hebben voor bijna 2.900 bedrijven.

Maar het ontwerp heeft zwakke punten. Franziska Humbert, oxfam Ze kent de adviseur arbeidsrecht en maatschappelijk verantwoord ondernemen: “Bovenal gelden de due diligence-eisen maar gefaseerd.” Met andere woorden, de focus ligt weer op de directe leveranciers. Alleen op basis van inhoudelijke indicaties mag de hele keten worden bekeken. Maar nu zitten bijvoorbeeld de directe leveranciers van de supermarkten in Duitsland, waar sowieso strenge arbeidsveiligheidsvoorschriften gelden. “Daarom dreigt de wet op dit punt te falen.” Het voldoet ook niet aan de VN-richtlijnen die gelden voor de hele toeleveringsketen. "En het blijft achter bij de reeds bestaande vrijwillige inspanningen van veel bedrijven", aldus Humbert. “Bovendien bestaat er geen civielrechtelijke aanspraak op schadevergoeding. Arbeiders die zwoegen op bananen-, ananas- of wijnplantages voor ons voedsel, hebben nog steeds geen reële kans om bij de Duitse rechtbanken schadevergoeding te eisen, bijvoorbeeld voor gezondheidsschade door het gebruik van zeer giftige bestrijdingsmiddelen.” Positief? Zorg ervoor dat de naleving van de regels wordt gecontroleerd door een autoriteit. In individuele gevallen kunnen ze ook boetes opleggen of bedrijven uitsluiten van openbare aanbestedingen voor een periode van maximaal drie jaar.

En Oostenrijk?

In Oostenrijk promoten twee campagnes de naleving van mensenrechten en milieunormen in wereldwijde toeleveringsketens. Meer dan tien NGO's, de AK en de ÖGB roepen in de loop van hun campagne gezamenlijk op tot de petitie "Mensenrechten hebben wetten nodig". De turkooisgroene regering wil het Duitse initiatief echter niet volgen, maar wacht af wat er verder gebeurt vanuit Brussel.

De ideale wet op de toeleveringsketen

Heydenreich zegt dat bedrijven in het ideale scenario effectief worden aangemoedigd om de grootste en ernstigste mensenrechtenrisico's in hun hele waardeketen te identificeren en zo mogelijk te verhelpen of te herstellen. "Het gaat vooral om preventie, dat wil zeggen dat de risico's zich niet in de eerste plaats voordoen - en meestal niet bij directe leveranciers, maar dieper in de supply chain." Ook overtredingen kunnen hun rechten opeisen. "En er moet een versoepeling van de bewijslast komen, idealiter zelfs een omkering van de bewijslast."

Voor het Oostenrijkse parlementslid Bayr is het belangrijk om een ​​ideale wet niet te beperken tot bedrijfsgroepen: "Zelfs kleine Europese bedrijven met weinig werknemers kunnen grote mensenrechtenschendingen veroorzaken in de wereldwijde toeleveringsketen", zegt ze. Een voorbeeld zijn import-exportbedrijven: “Vaak heel klein qua personeel, de mensenrechten of ecologische impact van de goederen die ze importeren kan toch heel groot zijn.

Voor Heidenreich is het ook duidelijk: “Het Duitse ontwerp kan alleen maar een extra impuls zijn voor het EU-proces en kan niet het kader vormen voor de EU-verordening 1: 1. De EU-regelgeving moet op cruciale punten verder gaan: "Dat zou volgens haar heel goed mogelijk zijn voor Duitsland, en ook voor Frankrijk, waar sinds 2017 de eerste overkoepelende due diligence-wet in Europa bestaat:" Samen met de 27 EU lidstaten kunnen we Frankrijk en Duitsland zouden ook nog ambitieuzer worden omdat er dan een zogenaamd gelijk speelveld zou zijn binnen Europa.” En hoe zit het met de lobbyisten? “Natuurlijk worden we geregeerd door lobbyisten. Soms meer, soms minder”, zegt Oxfam-consulent Franziska Humbert droogjes.

Wereldwijde supply chain-ambities

In de EU
Op Europees niveau wordt momenteel gesproken over een ketenwet. In het najaar van 2021 wil de Europese Commissie bijbehorende plannen voor een Europese richtlijn presenteren. De huidige aanbevelingen van het Europees Parlement zijn veel ambitieuzer dan het Duitse wetsontwerp: er wordt onder meer voorzien in een wettelijke aansprakelijkheidsregeling en preventieve risicoanalyses voor de hele waardeketen. De EU heeft al bindende richtlijnen uitgevaardigd voor de handel in hout en mineralen uit conflictgebieden, die due diligence voorschrijven aan bedrijven.

Nederland heeft in mei 2019 een wet aangenomen tegen de omgang met kinderarbeid, die bedrijven verplicht te voldoen aan due diligence-verplichtingen met betrekking tot kinderarbeid en voorziet in klachten en sancties.

Frankrijk heeft in februari 2017 een wet aangenomen inzake due diligence voor Franse bedrijven. De wet verplicht bedrijven tot due diligence en stelt hen in staat om civielrechtelijk te worden vervolgd als ze deze wet overtreden.

In Grossbritannien een wet tegen moderne vormen van slavernij vereist rapportage en maatregelen tegen dwangarbeid.

In Australië er is sinds 2018 een wet tegen moderne slavernij.

De Verenigde Staten stellen sinds 2010 bindende eisen aan bedrijven in de handel in materialen uit conflictgebieden.

De situatie in Oostenrijk: De NGO Südwind eist regels op verschillende niveaus, zowel nationaal als internationaal. U kunt het hier ondertekenen: www.suedwind.at/petition
De SPÖ-Kamerleden Petra Bayr en Julia Herr hebben begin maart een aanvraag voor een ketenwet ingediend bij de Nationale Raad, die zich ook in het parlement moet gaan richten op de kwestie.

Foto / Video: Shutterstock.

Geschreven door Alexandra Binder

Laat een bericht achter