Rapport: Een volledige uitfasering van Russisch gas zou economisch verantwoord zijn

door Martin Auer

Hoe zou een exit uit Russisch aardgas de Oostenrijkse economie beïnvloeden? Een recent gepubliceerd rapport van de Complexity Science Hub Wenen door1. Het antwoord in een notendop: merkbaar maar beheersbaar als de EU-landen samenwerken.

Oostenrijk importeert 80 procent van zijn jaarlijkse gasverbruik uit Rusland. De EU ongeveer 38 procent. Het gas zou plotseling kunnen falen, ofwel omdat de EU een importembargo oplegde, ofwel omdat Rusland de export stopte, ofwel omdat het militaire conflict in Oekraïne pijpleidingen beschadigde.

Het rapport onderzoekt twee mogelijke scenario's: Het eerste scenario gaat ervan uit dat EU-landen samenwerken om het probleem samen op te lossen. Het tweede scenario gaat ervan uit dat de getroffen landen individueel en ongecoördineerd handelen.

In 2021 verbruikte Oostenrijk 9,34 miljard kubieke meter aardgas. Als er geen Russisch gas is, zullen er 7,47 miljard ontbreken. De EU zou via bestaande pijpleidingen 10 bcm extra kunnen inkopen en 45 bcm in de vorm van LNG van de VS of de Golfstaten. De EU zou 28 miljard m³ uit de opslagfaciliteiten kunnen halen. Als de EU-landen op gecoördineerde wijze zouden samenwerken, zou elk land 17,4 procent van zijn eerdere consumptie missen. Voor Oostenrijk betekent dit een min van 1,63 miljard m³ dit jaar (vanaf 1 juni).

In het ongecoördineerde scenario zouden alle lidstaten proberen ontbrekend gas op de internationale markten te kopen. Onder deze veronderstelling zou Oostenrijk 2,65 miljard m³ kunnen veilen. In dit scenario zou Oostenrijk echter zelf over zijn opslag kunnen beschikken en 1,40 miljard m³ extra kunnen onttrekken. In dit scenario zou Oostenrijk 3,42 miljard m³ tekort komen, wat 36,6 procent zou zijn.

Het onderzoek gaat ervan uit dat op korte termijn 700 MW aan gasgestookte centrales kan worden omgebouwd naar olie, wat een besparing van zo'n 10,3 procent van het jaarlijkse gasverbruik oplevert. Gedragsveranderingen zoals het verlagen van de kamertemperatuur in woningen met 1°C kunnen een besparing van 0,11 miljard m³ opleveren. Het verminderde verbruik zou ook het gas dat nodig is voor de exploitatie van de pijpleidinginfrastructuur met nog eens 0,11 bcm verminderen.

Als de EU-landen samenwerken, zou Oostenrijk komend jaar 0,61 miljard m³ tekort komen, wat neerkomt op 6,5 procent van het jaarlijkse verbruik. Als elk land alleen zou handelen, zou Oostenrijk 2,47 miljard m³ tekort komen, wat 26,5 procent van het jaarlijkse verbruik zou zijn.

Nadat de beschermde klanten (huishoudens en elektriciteitscentrales) zijn bevoorraad, wordt het resterende gas toegewezen aan de industrie. In het gecoördineerde scenario zou de industrie haar gasverbruik slechts met 10,4 procent moeten verminderen ten opzichte van het normale niveau, maar met 53,3 procent in het ongecoördineerde scenario. In het eerste geval zou dat een productiedaling van 1,9 procent betekenen, in het ergste geval met 9,1 procent.

Verliezen, aldus het rapport, zouden in het eerste scenario aanzienlijk minder zijn dan de economische impact van de eerste golf van Covid-19. In het tweede scenario zouden de verliezen vergelijkbaar zijn, maar nog steeds kleiner dan de verliezen van de eerste coronagolf.

De impact van een gasimportverbod hangt sterk af van de tegenmaatregelen die worden genomen. Als kernpunten noemt het rapport de EU-brede coördinatie van het gasvoorzieningsbeleid, de voorbereiding om in de zomer over te schakelen op andere brandstoffen, prikkels om over te schakelen op productieprocessen, prikkels om over te schakelen op verwarmingssystemen, prikkels voor investeringen in hernieuwbare energietechnologieën, prikkels voor de bevolking om actief deel te nemen aan het besparen van gas.

Samenvattend concludeert het rapport: "Gezien de enorme schade die door de oorlog is aangericht, zou een EU-breed invoerembargo op Russisch gas een economisch haalbare strategie kunnen zijn."

omslagfoto: Boevaya mashina: Gazprom-hoofdgebouw in Moskou, via Wikimedia, CC-BY

1 Anton Pichler, Jan Hurt*, Tobias Reisch*, Johannes Stangl*, Stefan Thurner: Oostenrijk zonder Russisch aardgas? Verwachte economische gevolgen van een plotselinge stopzetting van de gaslevering en strategieën om deze te verzachten.
https://www.csh.ac.at/wp-content/uploads/2022/05/2022-05-24-CSH-Policy-Brief-Gasschock-Fin-Kurzfassung-DE.pdf.
Het volledige rapport:
https://www.csh.ac.at/wp-content/uploads/2022/05/2022-05-24-CSH-Policy-Brief-Gas-Shock-Long-Version-EN.pdf