Het Lucas-plan: windturbines en warmtepompen in plaats van wapenproductie S4F AT

door Martin Auer

Bijna 50 jaar geleden maakten medewerkers van het Britse conglomeraat Lucas Aerospace een gedetailleerd plan om van militaire productie over te stappen op klimaatvriendelijke, milieuvriendelijke en mensvriendelijke producten. Ze eisten het recht op "maatschappelijk nuttig werk". Het voorbeeld laat zien dat de klimaatbeweging met succes werknemers in minder klimaatvriendelijke bedrijfstakken zou kunnen benaderen.

Onze maatschappij produceert veel producten die schadelijk zijn voor het milieu en dus voor de mens. De meest voorkomende voorbeelden zijn verbrandingsmotoren, de vele plastic producten of de chemicaliën in veel schoonmaak- en cosmetische artikelen. Andere producten worden geproduceerd op manieren die schadelijk zijn voor het milieu, voornamelijk door energie uit fossiele brandstoffen te gebruiken om ze te produceren, of door uitlaatgassen, rioolwater of vast afval in het milieu uit te stoten. Sommige producten zijn gewoon te veel gemaakt, denk maar aan fast fashion en andere wegwerpproducten en al die producten van laptops tot sneakers die veel langer mee zouden kunnen gaan als ze niet vanaf het begin ontworpen waren om snel verouderd te raken of kapot te gaan (dit is zogenaamde geplande veroudering). Of denk aan landbouwproducten die bij productie schadelijk zijn voor het milieu en bij (over)consumptie schadelijk voor de gezondheid, zoals de enorme hoeveelheden vleesproducten uit de bio-industrie of de producten van de tabaksindustrie.

Maar banen zijn afhankelijk van al deze producten. En het inkomen van veel mensen hangt af van deze banen en van dit inkomen hun welzijn en dat van hun gezinnen.

Veel medewerkers willen graag meer inspraak hebben om hun bedrijf milieuvriendelijker en socialer te maken

Veel mensen zien de gevaren van de klimaatcatastrofe en de vernietiging van het milieu, velen zijn zich er ook van bewust dat hun werk niet noodzakelijk het meest klimaat- en milieuvriendelijk is. Volgens een recent onderzoek onder 2.000 werknemers in de VS en evenveel in het VK, vindt tweederde van de ondervraagden dat het bedrijf waarvoor ze werken "niet genoeg inspanningen levert om milieu- en sociale kwesties aan te pakken". 45% (VK) en 39% (VS) zijn van mening dat topmanagers onverschillig staan ​​tegenover deze zorgen en alleen uit zijn op eigen gewin. De overgrote meerderheid werkt liever bij een bedrijf dat “een positieve impact heeft op de wereld” en ongeveer de helft zou overwegen om van baan te veranderen als de waarden van het bedrijf niet overeenkomen met hun eigen waarden. Van degenen onder de 40 zou bijna de helft daarvoor inkomsten opofferen, en tweederde zou graag meer invloed willen hebben om hun bedrijf "ten goede te zien veranderen"1.

Hoe behoud je banen tijdens de crisis?

Het befaamde 'Lucasplan' biedt een voorbeeld van hoe medewerkers heel concreet hun invloed kunnen proberen uit te oefenen.

In de jaren zeventig verkeerde de Britse industrie in een diepe crisis. In termen van productiviteit en dus concurrentievermogen was het achterop geraakt bij andere geïndustrialiseerde landen. De bedrijven reageerden met rationaliseringsmaatregelen, bedrijfsfusies en massaontslagen.2 Ook de arbeiders van het wapenbedrijf Lucas Aerospace zagen zich bedreigd door een massale ontslaggolf. Enerzijds had dit te maken met de algemene crisis in de industrie en anderzijds met het feit dat de Labourregering destijds van plan was de wapenuitgaven te beperken. Lucas Aerospace produceerde componenten voor de grote militaire luchtvaartbedrijven in het VK. Het bedrijf maakte ongeveer de helft van zijn omzet in de militaire sector. Van 1970 tot 1975 schrapte Lucas Aerospace 5.000 van de oorspronkelijke 18.000 banen, en veel werknemers zaten praktisch van de ene op de andere dag zonder werk.3

Winkelstewards slaan de handen ineen

In het licht van de crisis richtten de shopstewards van de 13 productievestigingen een Combine Committee op. De term "shop stewards" kan alleen grofweg worden vertaald als "ondernemingsraden". De Britse winkelbedienden hadden geen bescherming tegen ontslag en geen geïnstitutionaliseerd recht om inspraak te hebben in het bedrijf. Ze werden rechtstreeks gekozen door hun collega's en legden rechtstreeks verantwoording af aan hen. Ze kunnen ook op elk moment worden weggestemd met een gewone meerderheid. Ze vertegenwoordigden hun collega's zowel bij het management als bij de vakbonden. De winkeliers waren niet gebonden aan de richtlijnen van de vakbonden, maar vertegenwoordigden deze bij hun collega's en inden bijvoorbeeld lidmaatschapsgelden.4

Het bijzondere aan de Lucas Combine was dat het winkelbedienden van zowel geschoolde als ongeschoolde arbeiders samenbracht, evenals winkelbedienden van constructeurs en ontwerpers, die in verschillende vakbonden waren georganiseerd.

In haar verkiezingsprogramma vóór 1974 had de PvdA zich tot doel gesteld de wapenuitgaven te verminderen. De Lucas Combine verwelkomde dit doel, ook al betekende dit dat lopende Lucas Aerospace-projecten in gevaar kwamen. De regeringsplannen versterkten alleen maar de wens van de arbeiders van Lucas om in plaats daarvan civiele producten te produceren. Toen Labour in februari 1974 terugkeerde naar de regering, voerde de Combine haar activisme op en verzekerde zich van een ontmoeting met minister van Industrie Tony Benn, die behoorlijk onder de indruk was van hun argumenten. De PvdA wilde echter de luchtvaartindustrie nationaliseren. De medewerkers van Lucas waren hier sceptisch over. Niet de staat moet controle hebben over de productie, maar de werknemers zelf.5

Inventarisatie van kennis, kunde en faciliteiten in het bedrijf

Een van de winkelstewards was de ontwerpingenieur Mike Cooley (1934-2020). In zijn boek Architect of Bee? De menselijke prijs van technologie', zegt hij, 'we hebben een brief opgesteld met daarin de samenstelling van het personeelsbestand naar leeftijd en vaardigheden, de werktuigmachines, apparatuur en laboratoria die we tot onze beschikking hadden, samen met de wetenschappelijke staf en hun ontwerpcapaciteiten. ." De brief werd gestuurd naar 180 vooraanstaande autoriteiten, instellingen, universiteiten, vakbonden en andere organisaties die zich eerder hadden uitgesproken over kwesties van maatschappelijk verantwoord gebruik van technologie, met de vraag: "Wat zou een personeelsbestand met deze vaardigheden en faciliteiten kunnen opleveren, dat zou in het algemeen belang?”. Slechts vier van hen antwoordden.6

We moeten het aan het personeel vragen

“We hebben toen vanaf het begin gedaan wat we hadden moeten doen: we hebben onze medewerkers gevraagd wat ze dachten dat ze moesten produceren.” Daarbij moeten respondenten niet alleen nadenken over hun rol als producent, maar ook als consument. Het projectidee werd door de winkelstewards naar de afzonderlijke productielocaties gebracht en tijdens 'teach-ins' en massabijeenkomsten aan het personeel gepresenteerd.

Binnen vier weken kwamen er 150 suggesties binnen van medewerkers van Lucas. Deze voorstellen werden onderzocht en sommige resulteerden in concrete bouwplannen, kosten- en winstberekeningen en zelfs enkele prototypes. In januari 1976 werd het Lucasplan aan het publiek gepresenteerd. De Financial Times beschreef het als een van "de meest radicale rampenplannen die werknemers ooit voor hun bedrijf hebben bedacht".7

Het plan

Het plan omvatte zes delen van elk ongeveer 200 pagina's. De Lucas Combine zocht een mix van producten: producten die in zeer korte tijd geproduceerd konden worden en producten die een lange termijn ontwikkeling vereisten. Producten die zouden kunnen worden gebruikt in het Globale Noorden (toen: "metropool") en die zouden worden aangepast aan de behoeften van het Globale Zuiden (toen: "derde wereld"). En tot slot moet er een mix zijn van producten die volgens de criteria van de markteconomie winstgevend zouden zijn en producten die niet noodzakelijkerwijs winstgevend zijn, maar wel een groot voordeel zijn voor de samenleving.8

Medische producten

Nog voor het Lucas Plan ontwikkelden medewerkers van Lucas de "Hobcart" voor kinderen met spina bifida, een aangeboren afwijking van het ruggenmerg. Het idee was dat een rolstoel de kinderen zou laten opvallen tussen de rest. De hobcart, die eruitzag als een skelter, moest hen in staat stellen op gelijke voet met hun leeftijdsgenoten te spelen. De Australische Spina Bifida Association wilde er 2.000 bestellen, maar Lucas weigerde het product te realiseren. De constructie van de Hobcart was zo eenvoudig dat hij later door jongeren in een jeugdgevangenis kon worden vervaardigd, met als bijkomend voordeel dat criminele jongeren zich bewust werden van zinvol werk.9

Andere concrete suggesties voor medische producten waren: een verplaatsbaar levensondersteunend systeem voor mensen die een hartaanval hebben gehad, waarmee ze de tijd kunnen overbruggen tot ze in het ziekenhuis aankomen, of een thuisdialysemachine voor mensen met een nierfunctiestoornis, die stelt hen in staat de kliniek meerdere keren per week te bezoeken. In die tijd was Groot-Brittannië enorm onderbevoorraad met dialysemachines, volgens Cooley stierven hierdoor jaarlijks 3.000 mensen. In de omgeving van Birmingham, schreef hij, kon je geen plaats krijgen in een dialysekliniek als je jonger was dan 15 of ouder dan 45.10 Een dochteronderneming van Lucas vervaardigde ziekenhuisdialysemachines die als de beste in Groot-Brittannië werden beschouwd.11 Lucas wilde het bedrijf verkopen aan een Zwitsers bedrijf, maar het personeel verhinderde dat door te dreigen met staken en tegelijkertijd enkele parlementariërs op te roepen. Het Lucas-plan riep op tot een verhoging van de productie van dialysemachines met 40%. "We vinden het schandalig dat er mensen sterven omdat ze geen dialysemachines tot hun beschikking hebben, terwijl degenen die de machines wel zouden kunnen maken het risico lopen werkloos te worden."12

Hernieuwbare energie

Een grote productgroep betrof systemen voor duurzame energie. De aerodynamische kennis uit de productie van vliegtuigen moet worden gebruikt voor de bouw van windturbines. Door ontwerper Clive Latimer zijn verschillende vormen van zonnepanelen ontwikkeld en in de praktijk getest in een energiezuinige woning. Dit huis is ontworpen om door de eigenaren zelf te worden gebouwd met de steun van geschoolde arbeiders.13 In een gezamenlijk project met de gemeente Milton Keynes zijn in enkele woningen van de gemeente warmtepompen ontwikkeld en prototypen geïnstalleerd. De warmtepompen werkten rechtstreeks met aardgas in plaats van met aardgas opgewekte elektriciteit, wat resulteerde in een sterk verbeterde energiebalans.14

mobiliteit

Op het gebied van mobiliteit ontwikkelden medewerkers van Lucas een benzine-elektrische hybride motor. Het principe (overigens al in 1902 door Ferdinand Porsche ontwikkeld): een op optimaal toerental draaiende kleine verbrandingsmotor voorziet de elektromotor van elektriciteit. Hierdoor zou er minder brandstof moeten worden verbruikt dan bij een verbrandingsmotor en zouden er kleinere accu's nodig zijn dan bij een puur elektrisch voertuig. Een kwart eeuw voordat Toyota de Prius lanceerde, werd een prototype gebouwd en met succes getest aan het Queen Mary College in Londen.15

Een ander project was een bus die zowel op het spoor als op het wegennet kon rijden. Door de rubberen wielen kon hij steilere hellingen beklimmen dan een locomotief met stalen wielen. Dit moet het mogelijk maken om spoorlijnen aan te passen aan het landschap in plaats van door heuvels te snijden en dalen met bruggen te blokkeren. Het zou het ook goedkoper maken om nieuwe spoorwegen aan te leggen in het Globale Zuiden. Alleen kleine stalen geleidewieltjes hielden het voertuig op de rails. Deze kunnen worden ingetrokken wanneer het voertuig overschakelt van spoor naar weg. Een prototype werd met succes getest op de East Kent Railway.16

Verkregen stille kennis

Een andere focus was "telechiric" apparaten, d.w.z. op afstand bestuurbare apparaten die de bewegingen van de menselijke hand overbrengen op grijpers. Ze moeten bijvoorbeeld worden gebruikt voor reparatiewerkzaamheden onder water om het risico op ongevallen voor werknemers te verminderen. Het was bijna onmogelijk gebleken om voor dit werk een multifunctionele robot te programmeren. Het herkennen van een zeskantige schroefkop, het kiezen van de juiste sleutel en het toepassen van de juiste kracht vereist enorm veel programmeerwerk. Maar een bekwame menselijke arbeider kan dit werk doen 'zonder erover na te denken'. Cooley noemde dit "stilzwijgende kennis". Degenen die betrokken waren bij het Lucas-plan waren ook bezig met het behouden van deze empirische kennis van werknemers in plaats van deze te vervangen door digitalisering.17

Producten voor het Globale Zuiden

Het project voor een allround krachtmachine voor gebruik in het Globale Zuiden was typerend voor de denkwijze van Lucas-medewerkers. "Momenteel is onze handel met deze landen in wezen neokoloniaal", schreef Cooley. "We streven ernaar vormen van technologie te introduceren die hen afhankelijk maken van ons." De allround krachtmachine moet verschillende brandstoffen kunnen gebruiken, van hout tot methaangas. Hij zou worden uitgerust met een speciale versnellingsbak die variabele uitvoersnelheden mogelijk zou maken: op hoge snelheid zou hij een generator kunnen aandrijven voor nachtverlichting, op lagere snelheid zou hij een compressor kunnen aandrijven voor pneumatische apparatuur of hijsapparatuur, en op zeer lage snelheid zou hij kunnen een pomp aandrijven voor irrigatie. De componenten zijn ontworpen voor een levensduur van 20 jaar en de handleiding is bedoeld om gebruikers in staat te stellen zelf reparaties uit te voeren.18

Wat is maatschappelijk nuttig?

De medewerkers van Lucas gaven geen academische definitie van 'maatschappelijk nuttig werk', maar hun ideeën verschilden duidelijk van die van het management. Het management schreef dat het “niet kan accepteren dat [sic] vliegtuigen, civiel en militair, niet sociaal nuttig zouden zijn. Civiele vliegtuigen worden gebruikt voor zaken en plezier, en het onderhoud van militaire vliegtuigen is noodzakelijk voor defensiedoeleinden. (…) We staan ​​erop dat [sic] alle Lucas Aerospace-producten sociaal nuttig zijn.”19

De slogan van de medewerkers van Lucas was daarentegen: "Noch bom noch postzegel, gewoon bekeren!"20

Enkele belangrijke kenmerken van sociaal nuttige producten kwamen naar voren:

• De structuur, functionaliteit en werking van de producten moeten zo begrijpelijk mogelijk zijn.
• Ze moeten repareerbaar, zo eenvoudig en robuust mogelijk zijn en ontworpen om lang mee te gaan.
• Productie, gebruik en reparatie dienen energiebesparend, materiaalbesparend en ecologisch duurzaam te zijn.
• De productie moet de samenwerking tussen mensen als producenten en consumenten bevorderen, evenals de samenwerking tussen naties en staten.
• Producten moeten nuttig zijn voor minderheden en kansarme mensen.
• Producten voor de "Derde Wereld" (het Globale Zuiden) moeten gelijkwaardige relaties mogelijk maken.
• Producten moeten worden gewaardeerd op hun gebruikswaarde in plaats van op hun ruilwaarde.
• Bij productie, gebruik en reparatie moet niet alleen aandacht worden besteed aan een zo groot mogelijke efficiëntie, maar ook aan het onderhouden en doorgeven van vaardigheden en kennis.

Beheer weigert

Het Lucas-plan mislukte enerzijds vanwege weerstand van de bedrijfsleiding en hun weigering om de Combinatiecommissie als onderhandelingspartner te erkennen. De bedrijfsleiding wees de productie van warmtepompen af ​​omdat die niet rendabel waren. Toen hoorden de werknemers van Lucas dat het bedrijf een Amerikaans adviesbureau opdracht had gegeven om een ​​rapport te maken, en dat rapport zei dat de markt voor warmtepompen in de toenmalige Europese Unie tegen het einde van de jaren tachtig £1980 miljard zou bedragen. "Dus Lucas was bereid af te zien van zo'n markt, alleen maar om aan te tonen dat Lucas, en alleen Lucas, de macht had om te beslissen wat er werd geproduceerd, hoe het werd geproduceerd en in wiens belang het werd geproduceerd."21

De steun van de Unie is gemengd

De Britse vakbondssteun voor de Combine was zeer gemengd. De Transport Workers Union (TGWU) steunde het plan. Met het oog op de verwachte bezuinigingen op defensie-uitgaven, drong ze er bij winkelstewards van andere bedrijven op aan om de ideeën van het Lucas-plan over te nemen. Terwijl de grootste confederatie, het Trade Union Congress (TUC), aanvankelijk steun betuigde, vonden verschillende kleinere vakbonden dat de Combine hun recht op vertegenwoordiging had weggelaten. Een organisatie met meerdere vestigingen en divisies, zoals de Combine, paste niet in de gefragmenteerde structuur van de vakbonden per divisie en geografisch gebied. Het belangrijkste obstakel bleek de houding te zijn van de Confederation of Shipbuilding and Engineering Unions (CSEU), die erop stond alle contacten tussen vakbondsleden en regeringsfunctionarissen te controleren. De Confederatie zag het alleen als haar taak om banen te behouden, ongeacht de producten.

De overheid heeft andere belangen

De Labour-regering zelf was meer geïnteresseerd in het leiderschap van Groot-Brittannië in de wapenindustrie dan in alternatieve productie. Nadat Labour was omvergeworpen en de Conservatieve Partij van Margaret Thatcher aan de macht kwam, waren de vooruitzichten voor het plan nihil.22

De erfenis van het Lucas-plan

Desalniettemin liet het Lucas-plan een erfenis na die nog steeds wordt besproken in de vredes-, milieu- en arbeidersbewegingen. Het plan inspireerde ook tot de oprichting van het Centre for Alternative Industrial and Technological Systems (CAITS) aan de Northeast London Polytechnic (nu de University of North East London) en de Unit for the Development of Alternative Products (UDAP) aan de Coventry Polytechnic. Mike Cooley, een van de stewards van de rijdende winkel, ontving de "Right Livelihood Award' (ook bekend als de 'Alternatieve Nobelprijs').23 In hetzelfde jaar werd hij ontslagen door Lucas Aerospace. Als Director of Technology bij de Greater London Enterprise Board was hij in staat om mensgerichte technologieën verder te ontwikkelen.

De film: wil niemand het weten?

In 1978 gaf de Open Universiteit, de grootste openbare universiteit van Groot-Brittannië, opdracht voor de filmdocumentaire "Doesn't anyone want to know?", waarin winkelbedienden, ingenieurs, geschoolde en ongeschoolde arbeiders aan het woord komen: https://www.youtube.com/watch?v=0pgQqfpub-c

Een milieu- en mensvriendelijke productie kan alleen samen met de medewerkers worden ontworpen

Het voorbeeld van het Lucas-plan zou de beweging voor klimaatrechtvaardigheid moeten aanmoedigen om met name werknemers in "niet-klimaatvriendelijke" industrieën en producties te benaderen. In het APCC speciaal rapport "Structures for a climate-friendly life" staat: "Veranderingsprocessen op het gebied van betaald werk naar een klimaatvriendelijk leven kunnen worden gefaciliteerd door actieve participatie van de beroepsbevolking met operationele en politieke steun en gericht op klimaat -vriendelijk leven".24

Het was de Lucas-arbeiders vanaf het begin duidelijk dat hun plan geen revolutie teweeg zou brengen in het hele industriële landschap van Groot-Brittannië: "Onze bedoelingen zijn veel meer afgemeten: we willen de basisaannames van onze samenleving een beetje uitdagen en er een kleine bijdrage aan leveren." door te laten zien dat werknemers bereid zijn te vechten voor het recht om te werken aan producten die daadwerkelijk menselijke problemen oplossen, in plaats van ze zelf te creëren.”25

Zwelling

Cooley, Mike (1987): Architect of bij? De menselijke prijs van technologie. Londen.

APCC (2023): Samenvatting voor besluitvormers In: Speciaal rapport: Structuren voor een klimaatvriendelijk leven. Berlijn/Heidelberg.: Springer Spectrum. Online: https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=4225480

Löw-Beer, Peter (1981): Industrie en geluk: het alternatieve plan van Lucas Aerospace. Met een bijdrage van Alfred Sohn-Rethel: productielogica tegen de politiek van toe-eigening. Berlijn.

Mc Loughlin, Keith (2017): Maatschappelijk nuttige productie in de defensie-industrie: het Lucas Aerospace Combine Committee en de Labour-regering, 1974-1979. In: Hedendaagse Britse geschiedenis 31 (4), pp. 524-545. DOI: 10.1080/13619462.2017.1401470.

Dole-wachtrij of nuttige projecten? In: New Scientist, deel 67, 3.7.1975:10-12.

Salesbury, Brian (oJ): Verhaal van het Lucas-plan. https://lucasplan.org.uk/story-of-the-lucas-plan/

Wainwright, Hilary/Elliot, Dave (2018 [1982]): Het Lucas-plan: een nieuwe vakbondsorganisatie in de maak? Nottingham

Gespot: Christian Plas
Omslagfoto: Worcester Radical Films

Voetnoten

1 Netto positieve werknemersbarometer 2023: https://www.paulpolman.com/wp-content/uploads/2023/02/MC_Paul-Polman_Net-Positive-Employee-Barometer_Final_web.pdf

2 Löw-Beer 1981: 20-25

3 McLoughlin 2017: 4e

4 Löw-Beer 1981: 34

5 McLoughlin 2017: 6

6 Cooley 1987:118

7 Financial Times, 23.1.1976 januari XNUMX, geciteerd uit https://notesfrombelow.org/article/bringing-back-the-lucas-plan

8 Cooley 1987:119

9 New Scientist 1975, deel 67:11.

10 Cooley 1987: 127.

11 Wainwright/Elliot 2018:40.

12 Wainwright/Elliot 2018: 101.

13 Cooley 1987:121

14 Cooley 1982: 121-122

15 Cooley 1987: 122-124.

16 Cooley 1987: 126-127

17 Cooley 1987: 128-129

18 Cooley 1987: 126-127

19 Löw-Beer 1981: 120

20 McLoughlin 2017: 10e

21 Cooley 1987:140

22 McLoughlin 2017: 11-14

23 Salesbury nd

24 APCC 2023: 17.

25 Lucas Aerospace Combine Plan, geciteerd uit Löw-Beer (1982): 104