CO2-compensatie: "Gevaarlijke illusie voor luchtverkeer"

Kan ik mijn uitstoot gewoon compenseren als ik niet wil kiezen tussen vliegreizen en klimaatbescherming? Nee, zegt Thomas Fatheuer, voormalig hoofd van het kantoor van de Heinrich Böll Foundation in Brazilië en medewerker van het Research and Documentation Centre Chile-Latin America (FDCL). In een interview met Pia Voelker legt hij uit waarom.

Een bijdrage van Pia Volker "Redacteur en specialist voor de Gen-ethische Netzwerk eV en redacteur voor het online magazine ad hoc international"

Pia Voelker: Meneer Fatheuer, compensatiebetalingen zijn nu wijdverbreid en worden ook gebruikt in het luchtverkeer. Hoe beoordeelt u dit concept?

Thomas Fatheuer: Het idee van compensatie is gebaseerd op de aanname dat CO2 gelijk is aan CO2. Volgens deze logica kan CO2-uitstoot door verbranding van fossiele energie worden ingeruild voor opslag van CO2 in planten. Een bos wordt bijvoorbeeld herbebost met een compensatieproject. De bespaarde CO2 wordt vervolgens verrekend met de uitstoot van het vliegverkeer. Dit verbindt echter twee cycli die eigenlijk gescheiden zijn.

Een bijzonder probleem is dat we bossen en natuurlijke ecosystemen wereldwijd grotendeels hebben vernietigd, en daarmee ook de biodiversiteit. Daarom moeten we ontbossing stoppen of bossen en ecosystemen herstellen. Globaal gezien is dit geen extra kracht die kan worden gebruikt om te compenseren.

Voelker: Zijn er compensatieprojecten die effectiever zijn dan andere?

Fatheuer: Individuele projecten kunnen behoorlijk effectief zijn. Of ze een zinvol doel dienen, is een andere vraag. Atmosfair heeft bijvoorbeeld een goede reputatie en heeft de reputatie projecten te ondersteunen die kleine boeren ten goede komen door agro-bosbouwsystemen en agro-ecologie te promoten.

Voelker: Veel van deze projecten worden uitgevoerd in landen in het Zuiden. Wereldwijd bezien wordt de meeste CO2-uitstoot veroorzaakt in geïndustrialiseerde landen. Waarom is er geen compensatie waar de uitstoot wordt veroorzaakt?

Fatheuer: Dat is precies een deel van het probleem. Maar de reden is simpel: normale verwijzingen zijn goedkoper in het Zuiden. Certificaten van REDD-projecten (Reducing Emissions from Deforestation and Forest Degradation) in Latijns-Amerikaanse landen die zich richten op het verminderen van ontbossing zijn aanzienlijk goedkoper dan certificaten die de renaturatie van heidevelden in Duitsland bevorderen.

Voelker: Voorstanders van de compensatielogica stellen dat de initiatieven achter de projecten niet alleen proberen broeikasgassen te besparen, maar ook proberen de levensomstandigheden van de lokale bevolking te verbeteren. Wat denk jij ervan?

Fatheuer: Dat kan tot in detail waar zijn, maar is het niet pervers om de verbetering van de levensomstandigheden van mensen als een soort bijwerking te beschouwen? In technisch jargon wordt het "Non-Carbon-Benefits" (NCB) genoemd. Alles hangt af van de CO2!

Voelker: Wat kan CO2-compensatie doen in de strijd tegen klimaatverandering?

Fatheuer: Door compensatie wordt er geen gram CO2 minder uitgestoten, het is een zero-sum game. Compensatie is niet bedoeld om te verminderen, maar om tijd te besparen.

Het concept geeft de gevaarlijke illusie dat we met plezier door kunnen gaan en alles kunnen oplossen door middel van compensaties.

Voelker: Wat zou er volgens jou moeten gebeuren?

Fatheuer: Het luchtverkeer mag niet blijven groeien. Het uitdagen van vliegreizen en het promoten van alternatieven moet een prioriteit zijn.

Voor een kortetermijnagenda in de EU zijn bijvoorbeeld de volgende eisen denkbaar.

• Alle vluchten onder de 1000 km moeten worden stopgezet, of op zijn minst drastisch in prijs worden verhoogd.
• Het Europese treinnetwerk moet worden gepromoot met prijzen die treinreizen tot 2000 km goedkoper maken dan vluchten.

Op middellange termijn moet het streven zijn om het vliegverkeer geleidelijk te verminderen. We moeten ook het gebruik van alternatieve brandstoffen aanmoedigen. Dit mag echter geen 'biobrandstoffen' zijn, maar bijvoorbeeld synthetische kerosine, die wordt opgewekt met elektriciteit uit windenergie.

Gezien het feit dat zelfs een kerosinebelasting momenteel niet politiek afdwingbaar is, lijkt een dergelijk perspectief nogal utopisch.

"Zolang het luchtverkeer groeit, is compensatie het verkeerde antwoord."

Ik zou compensatie tot op zekere hoogte alleen als een zinvolle bijdrage kunnen voorstellen als die ingebed zou zijn in een duidelijke degrowth-strategie. In de huidige omstandigheden is het nogal contraproductief omdat het het groeimodel gaande houdt. Zolang het luchtverkeer groeit, is compensatie het verkeerde antwoord.

Thomas Fateuer Leidde het Braziliaanse kantoor van de Heinrich Böll Foundation in Rio de Janeiro. Hij woont sinds 2010 in Berlijn als auteur en adviseur en werkt bij het Research and Documentation Centre Chile-Latin America.

Het interview verscheen voor het eerst in het online magazine “ad hoc international”: https://nefia.org/ad-hoc-international/co2-kompensation-gefaehrliche-illusionen-fuer-den-flugverkehr/